Ο Μιλτιάδης ήταν ο νικητής του Μαραθώνα . Η δημοκρατία τον φυλάκισε. – Ο Θεμιστοκλής ήταν ο θριαμβευτής της Σαλαμίνας. Η δημοκρατία τον εξόρισε. – Ο Σωκράτης ήταν αρνητής της δημοκρατίας. Η δημοκρατία τον θανάτωσε. – Ο Αριστείδης ήταν δικαιόπολις. Η δημοκρατία τον εξοστράκισε. – Ο Φωκίων ήταν άριστος. Η δημοκρατία τον εφόνευσε.
“Η του πλήθους αρχή, δημοκρατία τούνομα κληθείσα”, είναι το αχρειότερο των πολιτευμάτων από τους χρόνους της ελληνικής ακμής έως τις ημέρες μας. Ο Πλάτων είναι ο μέγιστος των αρίων φιλοσόφων. Εμβαπτισθείς στα θεία νάματα του προπλατωνικού οντολογικού λόγου, ορθοτόμησε τα αγεώργητα πεδία του και τα μεταστοιχείωσε σε ώριμο φιλοσοφικό στοχασμό.
Στον πλατωνικό στοχασμό διακρίνουμε 4 περιόδους.
Ι. Πρώϊμη ή Σωκρατική. Είναι η άγουρη περίοδος όπου τον Πλάτωνα σκέπει η βαρειά σκιά του διδασκάλου του Σωκράτη. Τα έργα που αναφέρονται στην περίοδο αυτή είναι κυρίως η
Απολογία Σωκράτους, ο Κρίτων, η Πολιτεία Α προϊμιο της ώριμης Πολιτείας, ο Ίων, ο Λάχης, ο Χαρμίδης, ο Ευθύφρων, ο Λύσις.
ΙΙ. Νεανική ή Αντι-σοφιστική (Μεγαρική). Στην χειραφέτηση από τον Σωκράτη αλλά όχι και την μαιευτική και διαλεκτική μέθοδό του τοποθετούνται οι αντισοφιστικοί διάλογοι Πρωταγόρας, Γοργίας, Κρατύλος, Ιππίας μείζων & ελάσσων, Μένων, Ευθύδημος, Μενέξενος.
ΙΙΙ. Ώριμη ή Θεωρητική είναι η περίοδος της μεγαλειώδους συλλήψεως της πλατωνικής θεωρίας όπου ευρίσκουμε τους διαλόγους Συμπόσιον, Φαίδων, Φαίδρος και την Πολιτεία Β-Ι, όπου ο Πλάτων κρυσταλλώνει τον ζείδωρο λόγο του και τον χαρίζει στους αιώνες.
IV. Όψιμη ή Πυθαγόρεια (Σικελική). Υποκύπτοντας στο γήρας, ο Πλάτων επιστρέφει στις πυθαγόρειες καταβολές του αφήνοντας παρακαταθήκη στον μεταγενέστερο φιλοσοφικό στοχασμό τους ύστερους διαλόγους του, Θεαίτητος, Παρμενίδης, Σοφιστής, Πολιτικός, Φίληβος, Τίμαιος, Κριτίας, καθώς και τους Νόμους και Επινομίδα.
V. Επιστολές. Οι επιστολές του υφαίνουν τον στέρεο στήμονα του λόγου του καθώς διαπλέουν τον πόντο της πνευματικής ζωής του.
Διατρέχοντας τις περιόδους με την σειρά που παρατέθηκαν, ιχνηλατούμε εκείνο τον στοχασμό, χάριν του οποίου ολόκληρη η εντεύθεν φιλοσοφία από τον Αριστοτέλη έως τον δεύτερο άριο αιώνα που κυλά στον καιρό μας, χαρακτηρίστηκε ως απλός σχολιασμός και υπομνηματισμός του.
Στην ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ο αρνητής της δημοκρατίας και οχλολοίδωρος Σωκράτης κατηγορείται: “Αδικεί Σωκράτης ους μεν η πόλις νομίζει θεούς ου νομίζων, έτερα δε καινά δαιμόνια εισηγούμενος. Αδικεί δε και τους νέους διαφθείρων. Τίμημα θάνατος” . Πράγματι ο Σωκράτης ενέπνεε εις τους νέους την καταφρόνηση των δημοκρατικών θεσμών, διότι δεν εδίσταζε να αποκαλύπτει την άγνοια των πολιτικών και την αναρμοδιότητα της εκκλησίας του δήμου, την βασιλεία της κολακείας και της φλυαρίας. Το δικαστήριο ήτο αληθής όχλος.
Ο χρησμός του μαντείου αποκαλούσε τον Σωκράτη “πάντων σοφώτατο”. Εκείνος, ερευνά την αληθή σημασία του χρησμού επισκεπτόμενος πολιτικούς, ποιητάς, χειροτέχνας. Αποκαλύπτει ότι η ανθρώπινη σοφία είναι μηδαμινή: “Έν οίδα ότι ουδέν οίδα”.
Δεν εκπαιδεύει ανθρώπους επί χρήμασι και αποδεικνύοντας τους δοκισήσοφους ασόφους, δίδει παράδειγμα παιδείας στους επιχαίροντες νέους μαθητές του, προκαλώντας τους δημοκόπους και τους κόλακες.
Ο Σωκράτης επιβεβαιώνει την διδασκαλία του με ένα κακό δικανικό λόγο (ο προταθείς παρά του Λυσίου ήτο καλύτερος) και καθίσταται μάρτυς της ελευθερίας και της ηθικής τελειότητος. Εμπιστεύεται το δαιμόνιόν του. “Και τούτ’ έστιν ό εμέ αιρήσει, εάν περ αιρή ου Μέλητος ουδέ Άνυτος, αλλ’ η των πολλών διαβολή τε και φθόνος”. Αφιερώθη εις το κοινόν αγαθόν δίχως να αναμειχθεί εις τα κοινά διότι τον απέτρεπε το δαιμόνιόν του. Αποστολή του η ηθική μόρφωσις. Προ του τέλους, οι ικεσίες είναι γελοίες και ταπεινωτικές και γι’ αυτόν και για την πολιτεία. “Εί ουν δεί με κατά το δίκαιον της αξίας τιμάσθαι, τούτου τιμώμαι, εν πρυτανείω σιτήσεως”.
Ο θάνατος αν μεν λείπει δι αυτού πάσα αίσθησις δεν είναι κακόν, αν δε είναι μετοίκησις εις τόπον μακάρων είναι το ύψιστον αγαθόν. Αληθείς δικαστές είναι ο Μίνως, ο Ραδάμανθυς, ο Αιακός και συνδαιτημόνες ο Λίνος και ο Μουσαίος.
“Αλλά γαρ ήδη ώρα απιέναι, εμοί μεν αποθανουμένω, υμίν δε βιωσομένοις. Οπότεροι δε ημών έρχονται επί άμεινον πράγμα, άδηλον παντί πλην θεώ”.
Στον κορυφαίο διάλογο ΚΡΙΤΩΝ ή περί του πρακτέου ηθικός, ο Σωκράτης αποθεώνει την πατρίδα. “Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιότερον εστιν η πατρίς και σεμνότερον και αγιώτερον και μείζονι μοίρα και παρά θεοίς και παρ΄ανθρώποις τοις νούν έχουσι και σέβεσθαι δεί και μάλλον υπείκειν και θωπεύειν πατρίδα χαλεπαίνουσαν ή πατέρα και ή πείθειν ή ποιείν ά άν κελεύει”. Τούτο είναι το υπέρτατο ιδανικό, “αγωνίζεσθαι υπέρ πάτρης, τηρώντας τους νόμους αυτής”. Ο Πλάτων δεν είναι ως ο Ξενοφών, φωνογραφικός μαθητής του Σωκράτους. Έτσι στον Κρίτωνα μας δείχνει τον αιώνιο δρόμο. Η κατάληψη της Πόλεως μηδέποτε είναι κατάλυση της Πόλεως και είναι αεί κατίσχυση της Πόλεως. Ο κακός νόμος είναι καλύτερος από την κατάργησή του. Εντός της δημοκρατίας είμαστε νομοταγείς, αλλά ουχί νομιμόφρονες. Αγωνιζόμαστε να ανατρέψουμε την δημοκρατία αλλά τηρούντες τους κανόνες της.
Ο Σωκράτης, παραδομένος στο δαιμόνιό του, ζητεί να σιτίζεται στο πρυτανείο. Ο όχλος πλανάται περί το ορθόν. Άρα πρέπει να αγνοούμε την κρίση του, που είναι δόξα. Ο ειδήμων έναντι του αδαούς.
Πολίτευμα της οντολογίας είναι η πολιτεία, της σοφιστικής η δημοκρατία. Στην δημοκρατία όποιος ισχύει, υπερέχει. Στην Πολιτεία όποιος υπερέχει, ισχύει. “Ου το ζήν περί πλείστου ποιητέον αλλα το ευ ζήν”. Ο πολίτης είναι φιλόπολις, ο ιδιώτης αρνησίπολις, ο παρίας άπολις.
Η διδαχή του Κρίτωνος είναι προτιμητέα έναντι οιουδήποτε ευαγγελίου, χριστιανικού, δημοκρατικού ή ετέρου.
Και μόνον για τον Κρίτωνα, ο Πλάτων απαθανατίστηκε στον αιώνα.
Στον ΛΑΧΗ ή περί ανδρείας μαιευτικό, διαλέγονται οι στρατηγοί Λάχης και Νικίας. Η ανδρεία δεν είναι παρά μόριο της αρετής. Ό,τι πρέπει να κριθεί πρέπει να κριθεί δια της επιστήμης που κατέχει ο ειδήμων και ουχί δια της δόξης του πλήθους. “Επιστήμη γαρ οίμαι δεί κρίνεσθαι, αλλ’ ου πλήθει το μέλλον καλώς κριθήσεσθαι”.Η ανδρεία είναι καρτερία ψυχής, που χρειάζεται την φρόνηση. Το άφοβον δεν ταυτίζεται με το ανδρείον, διότι δέος είναι η προσδοκία ενός μέλλοντος κακού που όσο και αν αργεί φθάνει.
Στον ΧΑΡΜΙΔΗ ή περί σωφροσύνης πειραστικό, είναι η σωφροσύνη που θεωρείται μόριον της αρετής. Σωφροσύνη είναι ο χαλινός της επιθυμίας, εγκράτεια η αναγωγή της επιθυμίας στον λογισμό ώστε να την ηνιοχεί.
Ο ΕΥΘΥΦΡΩΝ ή περί οσίου πειραστικός, αναφέρεται στην μετατόπιση του πολίτη εντός της αθηναϊκής δημοκρατίας από τις καθολικές αξίες της θρησκείας και της πατρίδος προς το ιδιοτελές άτομο. Οσιότης είναι η μέθεξις των πατρίων στο θείον, αλλά στην Αθήνα οι φίλοι των πατρίων μεταξύ των οποίων ο Σωκράτης και ο Πλάτων είναι αντιδημοκράτες και λακωνίζοντες. Ο φιλολάκων Ξενοφών είναι εξόριστος εις Σικελία. Ο Ισοκράτης και ο Γοργίας είναι κήρυκες της πανελληνίου ενώσεως προ των Περσών. Η χρεωκοπία του αθηναϊκού πολιτεύματος ωθεί τους θιασώτες της δωρικής πολιτείας.
ΛΥΣΙΣ ή περί φιλίας μαιευτικός. Ο διάλογος διεξάγεται στην παλαίστρα και συνομιληταί είναι οι Ιπποθάλης, Κτήσσιπος, Μενέξενος και Λύσις. Τρία είναι τα γένη, το αγαθόν, το κακόν και εκείνο που γίνεται φίλον εκ περιστάσεως ήτοι αρνήσεως ενός εκ των δύο. Συγγένεια εκ φύσεως γεννά την φιλία. Ο Πλάτων ωστόσο δεν προκρίνει ούτε τον έρωτα ούτε την φιλία αλλά την Φιλαδέλεια, δηλαδή την ζέση που γεννά η ασπίδα του συντρόφου ως υπέρβαση του ζόφου.
Η ημιμάθεια χαρίζει αυτοπεποίθηση μόνο στον οιηματία και κούφο, τον κρονόληρο και εσχατόγηρο αγύρτη του πλήθους.
ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ή σοφισταί ενδεικτικός. Στον διάλογο συμμετέχουν οι σοφιστές Πρωταγόρας, Γοργίας, Προδικος, Ιππίας. Οι σοφιστές είναι γέννημα της δημοκρατίας και εμφανίζονται στην μεταπτωτική εποχή των ηττών όπου οι μεγάλες μεταφυσικές συνθέσεις ξεθωριάζουν. Ο Σωκράτης τους γελοιογραφεί αποκαλώντας ειρωνικά το έργο τους, έργο θαυμαστόν. Στην σοφιστική μέθοδο ο Πρωταγόρας ως σχετικιστής παραδέχεται διάκριση μεταξύ αρετής και διανοίας. Τα 5 μέρη της αρετής, φρόνηση, σωφρωσύνη, ανδρεία, δικαιοσύνη, οσιότητα ο σοφιστής τα διαφορίζει ενώ ο Σωκράτης τα ενοποιεί. Η εμπειρική αρετή των σοφιστών είναι ψευδής και μη διδακτή.
Στον διάλογο εκτυλίσσεται ο μύθος δημιουργίας Προμηθέως-Επιμηθέως. Επειδή οι άνθρωποι δεν είχον την πολιτική τέχνη ο Δίας στέλλει τον Ερμή με την αιδώ. “Διανοείται παιδευτήν είναι την αρετήν”. Ούτη διδάσκεται ή φύεται; Διδάσκεται δια της παιδείας; Σπουδαιόταστο μέρος της παιδείας κατά τον Πρόδικο είναι η κατανόηση των επών. Τι λέγοι ο ποιητής; Συνωνυμική η τέχνη του Προδίκου σε αντίθεση με τον Σωκράτη όπου “λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν”. Διότι, “ούτοι πάντες ζηλωταί και ερασταί και μαθηταί ήσαν της Λακεδαιμονίων παιδείας”. Αυτή είναι η διηνεκής απάντηση του Πλάτωνος σε όσους αποδίδουν έλλειψη παιδείας στους Λακεδαιμόνιους, που συμφωνεί με την έξαρση του Σιμωνίδη: Ανδρεία είναι η ορθή διάπλαση των ψυχών και όχι το θάρρος. Διδακτέον εστί την αρετήν επειδή είναι γνώσις
ΓΟΡΓΙΑΣ ή περί ρητορικής ανατρεπτικός. Διαδοχικοί συζητητές, Γοργίας-Πώλος-Καλλικλής.
Το ερώτημα περί της αρχής των όντων θεωρείται από τους σοφιστές άχρηστη φλυαρία, έναντι του οποίου προβάλλουν το ερώτημα περί του ανθρώπου. Αληθές είναι ό,τι συμφέρει το άτομον, αγαθόν, ό,τι το ωφελεί. Η σοφιστική ρητορική είναι σύμφυτη με το δημοκρατικό φρόνημα που συνέχει το ιδιοτελές άτομο του πλήθους. Ενώ για τον σοφιστή η ρητορική ως τέχνη της πειθούς είναι η ύπατη τέχνη, για τον Σωκράτη αληθείς τέχνες είναι η ιαματική, η πολιτική, η νομοθετική, η δικαιοσύνη. Ο σοφιστής προτείνει τέρψη αντί θεραπείας. Ο Πλάτων τις αντιπαραβάλλει προς την σοφιστική, την ρητορική, την κομμωτική και την οψοποιία. Η κομμωτική διδάσκει το επίπλαστον κάλλος και όχι το φυσικόν.
Γνώσις και πίστις, επιστήμη και γνώμη δεν ταυτίζονται. Ο μηδενός δεόμενος δεν είναι ευδαίμων αλλά νεκρός. Ο κολασμός και όχι η ακολασία καθιστά τους ανθρώπους βελτίωνας. “Προς το βέλτιστον ου προς το ήδιστον λέγω λόγους”. Διό και “μέγιστον κακόν να μη τιμωρείται τις ενώ αδικεί”.
Ο Σωκράτης κατεδικάσθη εις θάνατον λόγω του κατηγορητηρίου του προς την αθηναϊκή δημοκρατία που άγεται και φέρεται από τους κόλακες και τους σοφιστές. O Καλλικλής είναι η τυπική εικών της πωρωμένης και διεφθαρμένης πολιτικής. Ο Πλάτων εξαπολύει τους μύδρους του: “Πάλιν σε λέγειν μοι περί Κίμωνος. Ουκ εξωστράκισαν αυτόν ούτοι ους εθεράπευεν, ίνα αυτού δέκα ετών μη ακούσειαν της φωνής; Και Θεμιστοκλέα ταυτά ταύτα εποίησαν και φυγή προς εζημίωσαν; Μιλτιάδην δε τον εν Μαραθώνι εις το βάραθρον εμβαλείν εψηφίσαντο και ει μη δια τον πρύτανιν ενέπεσεν αν; Καίτοι ούτοι ει ήσαν άνδρες αγαθοί, ως συ φής ουκ άν ποτε ταύτα έπασχον”.
Ο Πλάτων δεν καταδικάζει την χορική ποίηση αλλά μόνον την διονυσιακή και τον αισθησιακό εκτροχιασμό του μαιναδισμού, που καθιστούν τους πολίτες έρμαια των παθών τους και έρμα της πόλεως. Αρχέτυπον το κάλλος. Αντίτυπον τα ωραία.
Ο εραστής είναι παιδαγωγός του ερωμένου αλλά μόνον εκτός δημοκρατίας. Εντός, είναι και διαφθορέας του. Ο Πλάτων στηλιτεύει τον ερωτικό εκφυλισμό, που είναι μια θλιβερή πραγματικότητα στην αθηναϊκή δημοκρατία. “Ο των κιναίδων βίος ούτος ου δεινός και αισχρός και άθλιος;” Ερωτά.
Και κλείνει δείχνοντας τον Καλλικλή με την ακροτελέυτια φράση.
“Καλλικλής ήδη τίνα βελτίω πεποίηκε των πολιτών; Έστι γαρ ουδενός αξιος ω Καλλίκλεις…”
ΚΡΑΤΥΛΟΣ ή περί ονομάτων ορθότητος, λογικός. Πρόσωπα του διαλόγου ο Κρατύλος και ο Ερμογένης. Αντίπαλος ο αισθησιοκρατικός Αντισθένης. Ο Κρατύλος είναι ηρακλειτικός φιλόσοφος σύγχρονος του Σωκράτους. Ο Σωκράτης, που δεν συμπαθεί τον Ηράκλειτο ανατρέχει σε ένα διάλογο περί ονομάτων και διατείνεται ότι “φύσει τα ονόματα είναι τοις πράγμασι” και όχι συνονθύλευμα φθόγγων αντικείμενο κοινής παραδοχής. Τα ονόματα είναι συνθηματικά γνωρίσματα και φανερώνουν πράγματα γι’ αυτούς που τα εννόησαν. “Τα ξυνθήματα είναι τα ονόματα και δηλούν τοις ξυνθεμένοις, προειδόσι δε τα πράγματα και είναι ταύτην ορθότητα ονόματος. Ός αν τα ονόματα ειδή είσεται και τα πράγματα”. Όποιος γνωρίζει τα ονόματα, γνωρίζει και τα πράγματα. “Μείζω τινά δύναμιν είναι ή ανθρωπείαν την θέμενην τα πρώτα ονόματα τοις πράγμασιν, ώστε αναγκαίον είναι αυτά ορθώς έχειν”.
Η γλώσσα είναι φύσει ή έθει; οπότε είναι υποκειμενική; Κατά την αυτών άρα φύσιν οι πράξεις πράττονται ου κατά την ημετέραν δόξαν. Το ίδιον και οι λέξεις της γλώσσης. Έτσι ο Πλάτων αντιτίθεται στον Πρωταγόρα που υποστηρίζει ότι “πάντων πραγμάτων μέτρον άνθρωπος”. Μέτρον των πραγμάτων και του ανθρώπου είναι η Φύσις.
Ιδού το κλειδί της γλώσσης. Θέω=τρέχω-θεός. Δαήμων (σοφός) δαίμων. Έρως – ήρως, εξ έρωτος γεννήθηκαν οι ήρωες. Σώμα σήμα, τάφος ψυχής. Ρέα ρέω, Κρόνος, κρουνός, αναβλύζω. Άρτεμις = αρτεμές, ακεραιότης. Αγαστώ + θόον = αγαθόν. Άρρεν = άνω ροή. Διαττάω και ηθέω= κοσκινίζω και διϋλίζω=Τηθύς . Αεί ίσχοντι τον ρούν = εμποδίζει την κίνηση του όντος= αισχρόν. Όνομα= ον ου μάσμα εστίν = φανερώνει το αποτέλεσμα της έρευνας. Καλόν είναι το καλούν= η διάνοια. Ον =ιόν. Ουκ όν = ουκ ιόν.
ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ή περί ανθρώπου φύσεως μαιευτικός. Μετά τον θάνατον του Περικλέους στον αθηναϊκό δημοκρατικό όχλο επεβλήθη ο Κλέων. Ικανός ρήτωρ αλλά εμπαθής και ιδιοτελής, που συναρπάζει τους κουφόνοες και τους κόλακες. Τότε προβάλλει ο Αλκιβιάδης, επικεφαλής των Ερμοκοπιδών. Ο Αλκιβιάδης δεσπόζει με το εράσμιον των τρόπων του και την αίγλη της καλλονής του, την φιληδονία, την φιλοδοξία και την κενοδοξία του κούφου νεανίου. Όμως ο κενόδοξος αυτός νέος κρύβει μια λαμπρή και τολμηρή διάνοια. Ασπάζετο τα ήθη του τόπου όπου έζη, λιτότατος εν Σπάρτη, ακόλαστος εν Μηδεία. Ο Αλκιβιάδης δεν γνωρίζει ότι δεν γνωρίζει εν τούτοις όμως συμβουλεύει τον δήμο. Η άγνοια είναι η αιτία των κακών και η αξιοκατηγόρητος αμάθεια. Όποιος φοβείται είναι δούλος. Δημιουργοί είναι οι εργαζόμενοι πράγματα δήμια, απευθυνόμενα εις τον δήμον. Εντός του μυωπάζοντος και άστατου δήμου, όπου κυριαρχεί η αίσχιστη αμάθεια, δηλαδή η άγνοια της αγνοίας, ο Σωκράτης επιχειρεί να καταστήσει τον Αλκιβιάδη κύριο των παθών του.
ΜΕΝΩΝ ή περί Αρετής πειραστικός. Η διδακτική επίδειξις του εμφύτου των εννοιών της γεωμετρίας αποτελεί τον πυρήνα του διαλόγου. Είδος είναι το αιώνιον πρότυπο.” Άτε ουν η ψυχή αθάνατός τε ούσα και πολλάκις γεγονυία και εωρακυία και τα ενθάδε και τα εν Άδου και πάντα χρήματα, ουκ έστιν ό,τι ου μεμάθηκεν.”
Τα αγάλματα του Δαιδάλου είναι τόσο ζωντανά ώστε πρέπει να δεθούν.
Ο Πλάτων καταγγέλλει την ψώρα των σοφιστών, τον καταπιεστικό φατριασμό της ολιγαρχίας και την δημαγωγική ασυδοσία και τον αλόγιστο αυθορμητισμό της δημοκρατίας. Η αρετή δεν είναι γνώσις αλλά άλλο είδος οδηγητρίας δυνάμεως. Η πολιτεία αντιτάσσεται στην ισότητα και θεμελιώνει ποιοτική διαφορά μεταξύ των ανθρώπων. Η πορεία της διανοίας είναι από την ορθή δόξα στην αληθή επιστήμη. Η αρετή δεν διδάσκεται.
Ο Μένων είναι παράδειγμα ωραίου νέου της ελληνικής παρακμής που ασχολείται με την φιλοσοφία λόγω μόδας, χωρίς να ενδιαφέρεται για τα ζωτικά ζητήματα.
ΕΥΘΥΔΗΜΟΣ ή εριστικός, ανατρεπτικός. Διακωμώδηση της εριστικής δεξιοτεχνίας των σοφιστών. Ευθύδημος και Διονυσόδωρος εριστικοί. Κρίτων, Κλεινίας, Κτήσιππος, μετοχή στην φιλοσοφία και την πολιτική “Έδοξε γαρ δή ημίν η πολιτική και η βασιλική τέχνη η αυτή είναι”..
ΜΕΝΕΞΕΝΟΣ ή επιτάφιος ηθικός. Είναι ο λόγος της Ασπασίας της Μιλησίας. Ο Επιτάφιος είναι εγκώμιον, παραίνεσις, παραμυθία. Ο Πλάτων δεικνύει πόσον έβλαπτε την συνείδηση του κόσμου η δημηγορική διαστροφή της αληθείας, προστατευομένη μάλιστα από το επίσημο κράτος. Ο επαινετικός λόγος, η ευαγορία διαιωνίζει τα ωραία έργα. “Ούκ αξιούμεν δούλοι ουδέ δεσπόται αλλήλων είναι”. Το δοκείν του πλήθους δεν συμπίπτει προς το είναι, όσον πεπαιδευμένο και αν είναι αυτό. “Ηγούμενοι προς μεν το ομόφυλον μέχρι νίκης δείν πολεμείν και μη δι’ οργήν ιδίαν πόλεως το κοινόν των Ελλήνων διολλύναι, προς δε τους βαρβάρους μέχρι διαφθοράς”. Ύμνος προς την φυλετική καθαρότητα των Ελλήνων και την ξενηλασία. “Φύσει μισοβάρβαρον δια το ειλικρινώς είναι Έλληνες και αμιγείς βαρβάρων….άλλοι πολλοί φύσει βάρβαροι όντες νόμω δε Έλληνες ου μιξοβάρβαροι οικούμεν, όθεν καθαρόν το μίσος εντέθηκε τη πόλει της αλλοτρίας φύσεως. ..ημίν δε εξόν ζήν μη καλώς, καλώς αιρούμεθα μάλλον τελευτάν, πριν υμάς τε και τους έπειτα εις ονείδη καταστήσαι και πριν τoυς ημετέρους πατέρας και παν το πρόσθεν γένος αισχύναι”. Ύμνος των Αθηνών από την Ασπασία. Η αποσιώπηση των Θερμοπυλών και η υποβάθμιση των Πλαταιών ελέγχεται ως ταπεινή μεροληψία της ρήτορος εναντίον της Λακεδαίμονος.
O ΦΑΙΔΡΟΣ ή περί καλού ηθικός είναι ένα από τα ανυπέρβλητα τεχνουργήματα της ανθρώπινης διανόησης. Διάλογος δύο προσώπων, όπου κατακρίνεται ο Λυσίας λόγω συμμετοχής του στην κατά Σωκράτους σκευωρία όπως επίσης και ο Αριστοφάνης. Αντίθετα ο Πλάτων εκδηλώνει την εκτίμησή του προς τον Ισοκράτη, ο οποίος υπεστήριζε την συνένωση όλων των Ελλήνων κατά των Περσών.
Το έργον όπως και η πόλις τονίζει ο Πλάτων είναι έμψυχον όν και πρέπει να ομοιάζει ως έχον μέλη. Το κάλλος έχει θεία καταγωγή και η ψυχή είναι αγέννητη και αθάνατη. Είναι ηνίοχος με δύο ίππους. Ηνίοχος λογιστικόν, καλός ίππος θυμός, ανδρεία, κακός κέλης, ορέξεις, πόθοι, επιθυμίες. Η ψυχή είναι άπτερος εις τον κάτω κόσμο, πίπτει στο κενόν και ενσωματώνεται δια χιλιάδας ετών στους ανθρώπους. Τα ωραία σώματα είναι αντανάκλαση της ενθυμήσεως. Ο έρως της σοφίας κάνει τις ψυχές να πτερούνται μετά θάνατον.
Διέγερσις, μέθη, έρως. Έρως, το μέγα μυστήριον της υπάρξεως. Ο πόθος της διαιώνισης σε άλλες ψυχές και σώματα είναι πόθος της αθανασίας που μεταβάλλεται εις αθανασίαν ψυχής. Η διαλεκτική είναι άμεσος επίδραση ψυχής σε άλλη ψυχή.
Προηγείται ο Λυσίου λόγος και έπεται ο πρώτος λόγος του Σωκράτους. “Ως λύκοι άρνας αγαπώσιν, ώς παίδα φιλούν ερασταί”. Έρως δαίμων και όχι θεός υιός του Πόρου και της Πενίας. Ο δεύτερος λόγος του Σωκράτους. “ Το γάρ αυτοκίνητον αθάνατον ”. Ο μύθος του πτερωτού άρματος. Η τελεία ψυχή είναι πτερωτή και πλανάται στον αιθέρα. Η άπτερος ψυχή παραπαίει και προσκολλάται στα γήινα. “Αθάνατον δε ούδ’ εξ ενός λόγου λελογισμένου”.
Η ουράνιος πομπή των ψυχών. Το πτέρωμα της ψυχής τρέφεται από το κάλλος και το αγαθόν. “Τω δ΄έπεται στρατιά θεών τε και δαιμόνων κατά ένδεκα μέρη κεκοσμημένη. Μένει γαρ Εστία εν θεών οίκω μόνη”.
Ζεύς είναι η σφαίρα των απλανών. Ο υπερουράνιος τόπος, οι μη θεϊκές ψυχές, η εσχατολογία. Η ουσία της ψυχής είναι θεατή μόνον από τον κυβερνήτην της τον νούν. Ο λειμώνας τρέφει τα πτερά της ψυχής. Οι Θεοί αποκαλούν τον έρωτα Πτέρωτα γιατί μπορεί να βγάζει πτερά. Πηγή ρεύματος του Διός προς τον Γανυμήδη. Νόμος Αδραστείας, πάσα ψυχή θεώμενη την ουσία μένει μακράν των παθημάτων. Ο Πλάτων είναι υπέρμαχος της μετεμψύχωσης.
Οι ανδραποδώδεις ηδονές είναι δούλοι της ανάγκης. Η Θεία μανία έχει τέσσερα μέρη. Μαντική Απόλλων, ιεροτελεστική Διόνυσος, ποιητική Μούσες, ερωτική Αφροδίτη.
“Θεύθ, τούτον δη πρώτον αριθμόν τε και λογισμόν ευρείν και γεωμετρίαν και αστρονομίαν και δη και γράμματα”.
ΦΑΙΔΩΝ ή περί ψυχής, ηθικός. Το ωραιότερον και εντελέστερον έργον του Πλάτωνος. Ο διάλογος λαμβάνει χώρα εις Φλειούντα Ήλιδος λίγο μετά τον θάνατο του Σωκράτους. Πρόσωπα είναι οι Φαίδων, Εχεκράτης, Σιμμίας και Κέβης. Ο Πλάτων θεμελιώνει τον μύθο της μετεμψυχώσεως. Η γνώσις είναι ανάμνησις. Οι ψυχές προ της γεννήσεως κατέχουν γνωστικήν δύναμιν. Οι ψυχές των φαύλων έλκονται εκ νέου στην ζωή. Η πίστις των ορφικών είναι αποκάλυψη της φαντασίας δια του Διονύσου. Ο Πλάτων εκήρυξε το δόγμα της προσωπικής αθανασίας της ψυχής. Η ψυχή αποπτερούται και καταπίπτει, αναφύονται δε τα πτερά της. Η Σωκρατική χαρμολύπη συναιρεί το λυπηρόν μετά του τερπνού. Ο Πλάτων είναι μελετητής του Φιλολάου από τον Κρότωνα. “Οίπερ άριστοί εισι των όντων επιστάται θεοί”. “Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου”. Ερχόμαστε εκ του θανάτου είς την ζωήν όπως βαίνομε από την ζωή προς τον θάνατον. “Ει γαρ εκ μεν των άλλων τα ζώντα γίγνοιτο τα δε ζώντα θνήσκοι τις μηχανή μη ουχί πάντα καταναλωθήναι εις το τεθνάναι”; Η ένωσις της ψυχής με το αμετάβλητο καλείται φρόνησις. Η ακάθαρτη ψυχή μετέχει του ορατoύ κόσμου ως φάσμα. Η ψυχή του ανοήτου υφαίνει δεσμά εν αντιθέσει προς την Πηνελόπη. “Ύτω γαρ αυτώ φύσει ισχυρόν είναι ώστε πολλάκις γιγνομένην ψυχήν αντέχειν”. Οι πυθαγόρειοι έλεγον την γήν σφαιροειδή. Τα πράγματα λαμβάνουν ύπαρξιν επειδή μετέχουν των ιδεών. Μηδέποτε το εναντίον είναι εναντίον εις εαυτό. “Επιόντος άρα θανάτου επί τον άνθρωπον το μεν θνητόν ως έοικεν αυτού αποθνήσκει το δ’ αθάνατον σών και αδιάφθορον οίχεται απιόν, υπεκχωρήσαν τω θανάτω”. Ο εκάστου δαίμων ωδηγεί προς τον θάνατον και μετά την κρίση άλλος δαίμων οδηγεί προς την νέα ζωή. Αλλόφρων υπό της υλοφροσύνης ωδηγείται στην νέα ζωή. Η γή ευρίσκεται εις το μέσον του κόσμου και είναι σφαιρική. Ο αήρ απέχει του ύδατος και ο αιθήρ του αέρος. Αχέρων, Πυριφλεγέθων, Στύγιος, Κωκυτός είναι οι τιμωροί ποταμοί. Ο Σωκράτης αποθνήσκει χριστιανικώς αποχωριζόμενος της νόσου του σώματος.
ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ ή περί επιστήμης πειραστικός. Στον διάλογο μετέχουν ο Θεαίτητος, ο Θεόδωρος εκ Κυρήνης γεωμέτρης,πυθαγορικός και ο Σωκράτης. Εκεί που οι αμύητοι βλέπουν αντικείμενα, οι μυημένοι βλέπουν κίνησιν και σχέσεις ήτοι αναλογίας. Η γνώσις είναι αίσθησις, δηλαδή παράστασις ή δόξα; Οι εντυπώσεις δεν εγγίζουν την πραγματικότητα αλλ’ είναι αφορμές της ψυχικής ενέργειας, δεν αποτελούν απλώς γνώση. Εντυπώσεις υπάρχουν και στα ζώα αλλά κρίσεις της ψυχής μόνον εις ανθρώπους. Γνώσις είναι η σύλληψις της ειδοποιού διαφοράς; Η διαλεκτική είναι δρόμος αυτοκαταστροφής αδυνατούσα να συλλάβει την ψυχικήν ενόρασιν του απολύτως αληθούς. Ο σιωπηλός χορός του δράματος της διαλεκτικής οδηγεί στην μαιευτική που επιβλέπει τον αληθή ή ψευδή τοκετόν της ψυχής.
Ο Πρωταγόρας αναγνωρίζει ως αληθή την γνώμην των πιστευόντων ότι ο ίδιος πλανάται. “Μήτε τον επιτυχόντα άνθρωπον μέτρον είναι μηδέ περί ενός ου αν μη μάθη”. Επί των μελλόντων να συμβούν αποφαίνεται βασίμως όχι πάς άνθρωπος-μέτρον αλλ’ ο ειδικός. Μέτρον είναι ο σοφώτερος. Ο Σωκράτης βάλλει εναντίον του Ηρακλείτου και του Παρμενίδου, ορίζοντας δύο μορφές κίνησης. Την μεταβολή και την μετακίνηση. Η ουσία είναι πλάκα από μαλακό κερί μέσα στις ψυχές μας. Αποτύπωμα είναι η εξ αισθήσεως εντύπωσις. Τύπος είναι η μήτρα στην ψυχή. Η αναγνώρισις συντελείται όταν η εντύπωσις-αποτύπωμα εφαρμόσει πλήρως στον τύπο-ανάμνηση. Τρίτος ορισμός, η γνώση είναι γνώμη ορθή μετά λόγου. Πρώτος λόγος η εικών της σκέψεως μέσα στην προφορική ομιλία. Ο δεύτερος, η πορεία από το ένα στοιχείο στο άλλο. Ούτε αίσθησις ούτε γνώμη ούτε λόγος προστιθέμενος στην γνώμη είναι η γνώσις.
ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ ή περί ιδεών, λογικός. “Έν ταυτόν τε πάν”. Η φαινόμενη φύσις των αισθήσεων είναι μη-όν. Οι ιδέες είναι η ουσία των πραγμάτων ως το κοινόν των γνώρισμα. Μόνος ο λόγος οδηγεί στην γνώση του εόντος, δια της αφαιρέεως των μη κοινών γνωρισμάτων. Ιδέες, οντότητες αεί ωσαύτως έχουσες, ύλη αιωνία μορφοποιήσιμος οντότης. Μορφές, μιμήματα ιδεών. Ενόρασις η συναισθηματική αναζήτηση της κεκρυμμένης αληθείας. Ανάμνησις ο προζωϊκός βίος της ψυχής. Ο Πλάτων προβαίνει στην εξέταση 4 ερωτημάτων. Εν ως Εν. Εν ως Ον. Εν προς Ον. Εν προς Πολλά και τούμπαλιν. Μη-Έν αντιστοίχως. Εάν δεν υπάρχει Έν απολύτως λαμβανόμενον, ουδέν υπάρχει. Οι ιδέες δεν είναι νοητές καθ’ εαυτές. Το Έν ούτε όλον είναι ούτε μέρη έχει. Δεν είναι περιέχον ή περιεχόμενον. Εάν είναι ίδιον με τον εαυτόν του δεν θα είναι έν με τον εαυτόν του και έτσι δεν θα είναι έν. Υπαρξη είναι η μέθεξη της ουσίας στο είναι. Το έν δεν μετέχει ουσίας και κατ’ ουδένα τρόπο υπάρχει. “ει το έστι του ενός όντος λέγεται και το έν του όντος ενός, έστι δε ου το αυτό ή τε ουσία και το έν”. “Τα μή έν του ενός μόρια έστιν; Ή καν ούτω μετείχε του ενός τα μη έν; Εάν έν είναι γεννάται και καταστρέφεται. Έστιν άρα ως έοικε το έν ουκ όν. Ει γαρ μη έσται μη όν, αλλά μη του είναι ανήσει προς το μη είναι ευθύς έσται ον”.
“Ουκούν ενείπερ τω τε όντι του μη είναι και τω μη όντι του είναι μέτεστι και τω ενί, επειδή ουκ έστι, του είναι ανάγκη μετείναι εις το μή είναι”. “Ουκούν το έν όν τε και ουκ όν εφάνη;” “Ειρήσθω τοίνυν τούτό τε και ότι, ως έοικεν, έν είτ’ έστιν είτε μη έστιν, αυτό τε και τάλλα και προς αυτά και προς άλληλα πάντα πάντως έστί τε και ουκ έστι και φαίνεταί τε και ου φαίνεται.”
Ο Πλάτων οδηγεί σε απορία.
ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ, όπου συνομιλητές είναι ο Θεόδωρος Κυρηνεύς, ο Θεαίτητος, ο Σωκράτης νεώτερος, και ένας ξένος Ελεάτης. Αναπτύσσεται ο μύθος των περιοδικών κύκλων. Ο κόσμος άλλοτε οδηγείται υπό θεού, άλλοτε εγκαταλείπεται υπ΄αυτού αναστρέφει φορά μέχρις ότου εξαντληθεί η θεία ώθηση. Πολιτεύματα είναι η μοναρχία (βασιλίδα-τυραννίδα), η ολιγαρχία (αριστοκρατία-ολιγαρχία) και η δημοκρατία. Το άριστον είναι να μη έχουν ισχύν οι νόμοι αλλά ο άριστος βασιλικός ανήρ. Την επιστήμη κατέχουν ολίγοι ή είς, όχι πάντως τα πλήθη. Βασιλεία, τυρανία, αριστοκρατία, ολιγαρχία, δημοκρατία, οχλοκρατία είναι η Πλατωνική εντροπία των πολιτευμάτων. Έβδομον κορυφαίον πολίτευμα η Πολιτεία, ο ακήρατος χρυσός. Έργον του βασιλικού υφαντού είναι η σύνθεση του ανδρείου στήμονα με το τρηφυλό υφάδι της σωφροσύνης. Συμπλοκή στήμονος και κρόκης. Ο πολιτικός ποιμήν, ο μύθος των θείων ποιμένων ο βασιλικός υφαντής. Ο πολιτικός και βασιλικός άνδρας ηνιοχεί την πόλη με την βούληση και το ευγενές αίμα του. Η τροπή του σύμπαντος είναι κατά τον μύθον των θείων ποιμένων (αβατάρ) επαναστατική τροπός της ιστορίας και όχι απλή τροπός της φοράς του ηλίου. Επιστροφή στην εμβρυώδη ζωήν. Οι βασιλείς δεν είναι άνθρωποι αλλά δαίμονες ήτοι θειότερον γένος. Παλινγγενεσία ψυχής. “και δη και το γήινον ήδη παν ανήλωτο γένος, πάσας εκάστης ψυχής τας γενέσεις αποδεδωκυίας, όσα ην εκάστη προσταχθέν, τοσαύτα εις γην σπέρματα πεσούσης, τότε δη του παντός ο μεν κυβερνήτης οίον πηδαλίων οίακος αφέμενος εις την αυτού περιωπήν απέστη τον δε δη κόσμον πάλιν ανέστρεφε ειμαρμένη τε και σύμφυτος επιθυμία”. Το δίδαγμα του μύθου. Ο βασιλεύς, ο πρώτος των εννέα αρχόντων ήτο και μέγας αρχιερεύς. Οι σοφιστές είναι οι πλάνητες και γόητες, αντίπαλοι του πολιτικού.
“Τρίτον δε σχήμα πολιτείας η του πλήθους αρχή, δημοκρατία τούνομα κληθείσα”. Ο αληθής άρχων κείται υπεράνω του νόμου διότι είναι ο μέγας νομοθέτης. Υπάρχουν νόμοι, επειδή δεν υπάρχει βασιλεύς. “Το δ΄άριστον ου τους νόμους εστίν ισχύειν, αλλ’ άνδρα τον μετά φρονήσεως βασιλικόν”. Φιλονικία είναι η φιλόδοξος άμιλλα. Η δύναμις της βασιλικής τέχνης είναι η πηγή του νόμου. “Ωσπερ ο της νεώς και ναυτών κυβερνήτης”. Ως αν κληρούμενος λαγχάνει. “Διό γέγονε πασών μεν νομίμων των πολιτειών ουσών τούτων χειρίστη, παρανόμων δε ουσών συμπασών βελτίστη και ακολάστων μεν πασών ουσών εν δημοκρατία νικά ζην , κοσμίων δε ουσών ήκιστα εν ταύτη βιωτέον, εν τη πρώτη δε πολύ πρώτον τε και άριστον, πλην της εβδόμης πασών γαρ εκείνην γε εκκριτέον, οίον θεόν εξ ανθρώπων, εκ των άλλων πολιτειών. Ωσπερ γαρ θεόν εν ανθρώποις εικός είναι των τοιούτων”.
Ανδρεία έναντι κοσμιότητος. Η ιδιοτελής κοσμιότης υπακούει στην ρήση “κάλλιον δούλος ή νεκρός”. Τρυφηλοί και άβουλοι, καθίστανται δούλοι. Φρόνιμον και ανδρείον γένος αναμειγνύονται.
ΤΙΜΑΙΟΣ ή περί φύσεως φυσικός. Μετέχουν ο Τίμαιος Λοκρός, φιλόσοφος και αστρονόμος, ο Κριτίας, ο Ερμοκράτης Συρακούσιος. Λόγος περί Δημιουργίας του Σύμπαντος.
Φύραμα είναι το συστατικό του σύμπαντος αποτελούμενο από ύδωρ-γή-αέρα-πύρ σε συγκεκριμένη αναλογία. Ταυτόν είναι το αμετάβλητον, θάττερον το μεταβλητόν. Η μείξις δημιουργεί τρίτην ουσία και το περιέχον τους είναι η ψυχή που ως τέταρτη ουσία είναι και θνητή και αθάνατος ήτοι και αμέριστος και μεριστή. Μια αριθμητική και μια αρμονική αναλογία πλάθει το σύμπαν. Η ψυχή μερίζεται σε 7 μέρη και 6 διαστήματα. Ο εξωτερικός κύκλος του ταυτού είναι η ογδοατική σφαίρα των απλανών. Ο εσωτερικός κύκλος του θαττέρου δημιουργεί 7 αλληλοπεριεχόμενες σφαίρες των πλανητών. Ημέρα = Γή , Μήνας=Σελήνη, Έτος =Ήλιος.
Η Πόλις είναι συμπαντική σταθερά. Οι φύλακες της Πόλεως δεν θα αναγνωρίζουν ιδιαίτερα τέκνα, όλα είναι τέκνα της Πόλεως και όλοι οι πολίτες είναι γονείς. “Ω Σόλων Σόλων Έλληνες αεί παίδες έστε γέρων δε Έλλην ουκ έστιν”.
Ο μύθος της Ατλαντίδος. Οι Άτλαντες εξουσίαζαν μέχρι και την Αίγυπτο. Ο Αριστοτέλης και οι χριστιανοί απορρίπτουν τον μύθο. “Άν πρέπει μάλιστα το τε μη πλασθέντα μύθον αλλ’ αληθινόν λόγον είναι πάμμεγά που. Τι το όν αεί γένεσιν δε ουκ έχον και τι το γιγνόμενον μεν αεί όν δε ουδέποτε. Ο, τι περ προς γένεσιν ουσία τούτο προς πίστιν αλήθεια. Αλλά είς όδε μονογενής ουρανός γεγονώς έστι τε και ετ’ έσται. Πέφυκεν αναλογία κάλλιστα αποτελείν”. 1,2,3,4,9,8,27. Σχέσεις πλανητών μονάδα Γής- Σελήνης. “Χρόνος δ’ ούν μετ’ ουρανού γέγονεν ίνα άμα γεννηθέντες άμα και λυθώσιν”. Έσπειρε ψυχές στην γή την σελήνη και τα άστρα. Οι αισθήσεις είναι ο ποτάμος του σώματος και κείνται ανάμεσα σε αυτό και την ψυχή. Το έξω φως συναντάται στο βλέμμα με το έσω πύρ. Ο γενήτωρ πατήρ ανευρίσκει ένα εκμαγείo-μήτρα όπου πλάθει το πρότυπό του τέκνο. Πνεύμα εκτυπο μορφής. Νούς- διδασκαλία-αλήθεια, Δόξα-πειθώς-γνώμη. Είναι –αιθήρ – γίγνεσθαι. Κανονικά πολύεδρα, 6-γή 4-πύρ, 8-αήρ, 20-ύδωρ, 12-αιθήρ, πεμπτουσία. Σκληρόν είναι ό,τι κάνει την σάρκα να υποχωρεί και μαλακόν το αντίστροφο. Κάθε συστατικό κατευθύνεται προς το συγγενικό του, το μέρος προς το όλον. Γλαυκόν =κυανούν +λευκόν. Το θείον σπέρμα του εγκεφάλου και του μυελού περικλείεται από οστά, νεύρα, σάρκα. Όσα οστά περιέβαλον πολύ μέρος ψυχής τα περιέλιξε με πολύ ολίγας σάρκας. Οι ανατομικές γνώσεις του Πλάτωνος και εκείθεν της ιαματικής εκπλήσσουν. Παγκόσμια συμπάθεια η γειτονία του σύμπαντος, κάθε είδος κατευθύνεται προς το συγγενές του. Η λύσις των τριγώνων του μυελού εκ κοπώσεως χαλαρώνει τις συνδέσεις και επιτρέπει εις την ψυχή να δραπετεύσει της αιχμαλωσίας της με ευχαρίστηση κατά το γήρας. Η μεγαλυτέρα νόσος είναι η αμάθεια. “Την μεγαλυτέραν νόσον αμαθίαν εναπεργάζονται”. Οι νόσοι είναι πυρώδεις, αερώδεις, υδατώδεις και γαιώδεις δύσκολα αντιπετωπιζόμενες. Οι ασθένειες γεννώνται με προκαθορισμένη διάρκεια. “Τρία τριχή ψυχής εν ημίν είδη κατώκισται”. “Προς δε την εν ουρανώ ξυγγένειαν από γής ημάς αίρεσιν ως όντας φυτόν ουκ έγγειον αλλά ουράνιον, ορθότατα λέγοντες. Εκείθεν γαρ, όθεν η πρώτη της ψυχής γένεσις εφώ, το θείον την κεφαλήν και ρίζαν ημών ανακρεμαννύν ορθοί παν το σώμα”.
Φυόμεθα εξ ουρανού κατά την κεφαλή και το σώμα είναι ορθόν. Τετράποδα και πολύποδα είναι τα ζώα που έλκονται προς την γήν. “Εικών του νοητού θεός αισθητός, μέγιστος και άριστος κάλλιστος τε και τελεώτατος γέγονεν, εις ουρανός όδε μονογενής ών”.
.ΚΡΙΤΙΑΣ ή Ατλαντικός. Μνημονεύει τον πόλεμο μεταξύ Ατλαντίδος και Αθηνών πριν 9000 έτη. Τίμαιος, Κριτίας, Σωκράτης, Ερμοκράτης οι μετέχοντες. Από ιερείς της Αιγύπτου προς Σόλωνα. έλκει την καταγωγή της η μυστική, χαμένη γνώση.
Κέκρωψ, Ερεχθεύς, Εριχθόνιος, Ποσειδών και Κλειτώ γεννούν τους Άτλαντες. Πρώτος ο Άτλας. (5 φορές διδυμοι). Περιγραφή της Ατλαντίδος. Η πλεονεξία κατέστρεψε τους Ατλάντειους στην σύγκρουση με τους Αρίους.
ΦΙΛΗΒΟΣ ή περί ηδονής, ηθικός. Λόγος περί του Αγαθού, ειδηικοί αριθμοί, οντολογικό και ηθικό πρόβλημα. Αγαθόν είναι η ανάμειξη ηδονής και φρόνησης. Οι ιδέες ως μονάδες είναι η μοναδολογία του γέροντος Πλάτωνος. Ο νούς κυβερνά το σύμπαν. Ηδονή-οδύνη παρέχει η τέχνη δια της κωμωδίας και της τραγωδίας. Η ηδονή κορέννυται όταν ικανοποιείται, άρα δεν είναι αγαθόν. Η καθαρότης της ηδονής είναι η μόνη αλήθεια αυτής. Η διάνοια και η ηδονή δεν είναι καθαυτά αγαθά γιατί τους λείπει η αυτάρκεια. Τα άμικτα είναι τα γνήσια και τα υπόλοιπα έπονται. ΄Ετσι αγαθόν και ηδονή έχουν διαφορετική φύση, διότι εν αντιθέσει προς την αρετή, η ηδονή περιορίζεται υπό του κόρου. Ιεράρχηση των επιστημών , διαλεκτική, μαθηματικαί επιστήμαι, τεχνολογία. Κάλλος, αλήθεια, συμμετρία.
Απέναντι στον Σωκράτη και τον Πρώταρχο, ο Φίληβος παρουσιάζεται ως ηδονόφιλος τις νέος και μάλλον ανύπαρκτο πρόσωπο.
Στον ΣΟΦΙΣΤΗ ή περί όντος, ο μέλιτι κεχρισμένος στόματι Πλάτων ολοκληρώνει την τετραλογία που εισήγαγε με τους Κρατύλο, Θεαίτητο, Πολιτικό. Ο διάλογος εκτυλίσσεται μεταξύ του Ξένου και του Θεαίτητου παρουσία του Σωκράτους και αποδομεί τον Παρμενίδη. Ο Ξένος είναι αποστάτης της ελεατικής σχολής. Ο Σοφιστής είναι η αναδόμηση της παρμενίδειας και εν γένει ελεατικής οντολογίας, οπως αυτή διασώθηκε και διαδόθηκε από την μεγαρική σχολή. Εδώ ο Πλάτων τολμά την μεγάλη υπέρβαση επαναθέτοντας το ερώτημα: Το μη ον δεν είναι; ή απορητέον, μήπως και είναι; “Το μη όν ουχ εκόντας ομολογείν είναί πως”. Το μη-ον συνάπτεται προς το ον. “Μη με οίον πατραλοίαν υπολάβης γίγνεσθαί τινα. Τον του πατρός Παρμενίδου λόγον αναγκαίον ημίν αμυνομένοις έσται βασανίζειν και βιάζεσθαι το τε μη όν ως έστι κατά τι και το όν αύ πάλιν ως ούκ έστι πη”, ομολογεί ο πατροκτόνος αποστάτης Ξένος. Η θέα του όντος είναι η αλήθεια. Ο Πλάτων δεν καταθέτει ένα σύστημα ιδεών αλλά ένα σύστημα ψυχών, αφού τα όντα εδρεύουν αποκλειστικά στην ψυχή. Το όν και το μη όν συμμετέχουν το ένα στο άλλο χωρίς να ταυτίζονται αλλά περιεχόμενα στο Έν ως λέγει ο Άριος Λόγος. Το ερώτημα προσλαμβάνει το ύψιστο διαμέτρημα: Όχι τι είναι τι, αλλά τι είναι το είναι.
“Λέγοντες άμφω και εκάτερον είναι; Τι το είναι τούτο υπολάβωμεν υμών; πότερον, τρίτον παρά τα δύο εκείνα και τρία το πάν αλλά μη δύο έτι καθ’ υμάς τιθώμεν; ου γαρ που τοίν γε δυοίν καλούντες θάτερον όν αμφότερα ομοίως είναι λέγετε. Σχεδόν γαρ άν αμφοτέρως έν, αλλ’ ού δύο είην. Εκ πάντων ίδωμεν ότι το όν του μη όντος ουδέν ευπορώτερον ειπείν ότι ποτ’ έστιν. Και μην έοικέ γε εν αυτοίς οίον γιγαντομαχία τις είναι δια την αμφισβήτησιν περί της ουσίας προς αλλήλους”. Ιδού, στη σκολιά ατραπό όπου αντιπαλαίουν το ον και το μη όν πυργώνεται η γιγαντομαχία περί της ουσίας.
Οι ομοιώσεις των ιδεών ανακινούν την παλαιά γνώση της ψυχής και δημιουργούν την ανάμνηση η οποία εξ αιτίας της προϋπαρξης της ψυχής ταυτίζεται με την γνώση. Ο έρως είναι ζήλος θεωρίας. Η πόλις είναι για τον άνθρωπο φυσική επιταγή επομένως ο, τι εμποδίζει την οικοδόμησή της είναι απορριπτέο. Ο τρόπος πρόσκτησης των αρετών η παιδεία, η καλλιέργεια των αξιών. Η διακονία των καθολικών αξιών περιορίζει την ατομικότητα. Ο Πλάτων εισηγείται τις αρχές της πατρίου πολιτείας.
“Και σώματι μεν ημάς γενέσει δι’ αισθήσεως κοινωνείν, δια λογισμού δε ψυχή προς την όντως ουσίαν, ήν αεί κατά ταυτά ωσαύτως έχειν φατέ, γένεσιν δε άλλοτε άλλως”.
Κατά την Ακαδημία το οντολογικό πρωτείο έχει το καθολικό που παράγει το μερικό και το ατομικό. Αντίθετα, ο Περίπατος με τις κατηγορίες του Αριστοτέλη ορίζει ως αλήθεια το επί μέρους αντικείμενο της εμπειρίας, οπότε οι καθολικές έννοιες φαντάζουν για τον μη μυημένο θνητό ως διανοητικά επινοήματα. Εκείθεν η επί χιλιετία διαμάχη Ρεαλισμού και Νομιναλισμού των ιδεών, που άνδρωσε και έθρεψε φιλοσοφικά τον χριστιανικό κόσμο, έως την ύστερη διαμάχη Πλήθωνος και Γεννάδιου Σχολάριου.
“Την μεν ψυχήν γιγνώσκειν την δε ουσίαν γιγνώσκεσθαι. Κίνησιν τε ίστασθαι και στάσιν κινείσθαι;” Τα μάτια της ψυχής δεν μπορούν να προσηλωθούν για πολλή ώρα στο θείο λόγω εκτυφλωτικής φωτεινότητος. Εντός του απειροστού η κίνηση είναι σε στάση. Εκτός του απείρου η στάση είναι σε κίνηση. Στάση της κίνησης είναι η στιγμή, κίνηση της στάσης η αιωνιότητα. Το μή όν είναι παρόν στα τέσσερα γένη, ταυτόν, θάτερον,στάση, κίνηση. Τα είδη για να είναι διαφορετικά μετέχουν της διαφοράς. Ο λόγος είναι όνομα και ρήμα. “Νύν δε γε τούτο μεν εφάνη μετέχον του όντος. Οτι δυσθήρευτον είναι το γένος”. “Ο γε τοιούτος, άν ποτε έλοι πόλιν…”
Στοχασμός είναι ο διάλογος της ψυχής με τον εαυτό της. Ο λόγος είναι η εκπνοή της ψυχής.
Κατά τον σοφιστή δεν υπάρχει ψεύδος, η αλήθεια είναι ζήτημα τεχνικής του λόγου. Αλλά ο Πλάτων αποδεικνύει ότι τούτο αποτελεί γνωσιολογική νοσηρότητα έναντι της γνωσιολογικής αγωγής. Αν το μή όν είναι παρόν αντίθετα με τον Παρμενίδη, τότε και το ψεύδος είναι παρόν αντίθετα με τον Αντισθένη. Η διαλεκτική είναι αντικειμενική πραγματικότητα αλλά δεν ταυτίζεται με τον κόσμο που είναι αρμονικός. Οι αισθήσεις αποκλείονται στην γνωσιολογική διαδικασία. Ο υλιστής είναι τυφλός στο φώς του θείου.
Ο Πλάτων επισκοπώντας τον κόσμο από το ύψος του όντος θέτει τις ακατάλυτες αρχές του Αρίου Λόγου.
“Η του πλήθους αρχή, δημοκρατία τούνομα κληθείσα”, είναι το αχρειότερο των πολιτευμάτων από τους χρόνους της ελληνικής ακμής έως τις ημέρες μας. Ο Πλάτων είναι ο μέγιστος των αρίων φιλοσόφων. Εμβαπτισθείς στα θεία νάματα του προπλατωνικού οντολογικού λόγου, ορθοτόμησε τα αγεώργητα πεδία του και τα μεταστοιχείωσε σε ώριμο φιλοσοφικό στοχασμό.
Στον πλατωνικό στοχασμό διακρίνουμε 4 περιόδους.
Ι. Πρώϊμη ή Σωκρατική. Είναι η άγουρη περίοδος όπου τον Πλάτωνα σκέπει η βαρειά σκιά του διδασκάλου του Σωκράτη. Τα έργα που αναφέρονται στην περίοδο αυτή είναι κυρίως η
Απολογία Σωκράτους, ο Κρίτων, η Πολιτεία Α προϊμιο της ώριμης Πολιτείας, ο Ίων, ο Λάχης, ο Χαρμίδης, ο Ευθύφρων, ο Λύσις.
ΙΙ. Νεανική ή Αντι-σοφιστική (Μεγαρική). Στην χειραφέτηση από τον Σωκράτη αλλά όχι και την μαιευτική και διαλεκτική μέθοδό του τοποθετούνται οι αντισοφιστικοί διάλογοι Πρωταγόρας, Γοργίας, Κρατύλος, Ιππίας μείζων & ελάσσων, Μένων, Ευθύδημος, Μενέξενος.
ΙΙΙ. Ώριμη ή Θεωρητική είναι η περίοδος της μεγαλειώδους συλλήψεως της πλατωνικής θεωρίας όπου ευρίσκουμε τους διαλόγους Συμπόσιον, Φαίδων, Φαίδρος και την Πολιτεία Β-Ι, όπου ο Πλάτων κρυσταλλώνει τον ζείδωρο λόγο του και τον χαρίζει στους αιώνες.
IV. Όψιμη ή Πυθαγόρεια (Σικελική). Υποκύπτοντας στο γήρας, ο Πλάτων επιστρέφει στις πυθαγόρειες καταβολές του αφήνοντας παρακαταθήκη στον μεταγενέστερο φιλοσοφικό στοχασμό τους ύστερους διαλόγους του, Θεαίτητος, Παρμενίδης, Σοφιστής, Πολιτικός, Φίληβος, Τίμαιος, Κριτίας, καθώς και τους Νόμους και Επινομίδα.
V. Επιστολές. Οι επιστολές του υφαίνουν τον στέρεο στήμονα του λόγου του καθώς διαπλέουν τον πόντο της πνευματικής ζωής του.
Διατρέχοντας τις περιόδους με την σειρά που παρατέθηκαν, ιχνηλατούμε εκείνο τον στοχασμό, χάριν του οποίου ολόκληρη η εντεύθεν φιλοσοφία από τον Αριστοτέλη έως τον δεύτερο άριο αιώνα που κυλά στον καιρό μας, χαρακτηρίστηκε ως απλός σχολιασμός και υπομνηματισμός του.
Στην ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ο αρνητής της δημοκρατίας και οχλολοίδωρος Σωκράτης κατηγορείται: “Αδικεί Σωκράτης ους μεν η πόλις νομίζει θεούς ου νομίζων, έτερα δε καινά δαιμόνια εισηγούμενος. Αδικεί δε και τους νέους διαφθείρων. Τίμημα θάνατος” . Πράγματι ο Σωκράτης ενέπνεε εις τους νέους την καταφρόνηση των δημοκρατικών θεσμών, διότι δεν εδίσταζε να αποκαλύπτει την άγνοια των πολιτικών και την αναρμοδιότητα της εκκλησίας του δήμου, την βασιλεία της κολακείας και της φλυαρίας. Το δικαστήριο ήτο αληθής όχλος.
Ο χρησμός του μαντείου αποκαλούσε τον Σωκράτη “πάντων σοφώτατο”. Εκείνος, ερευνά την αληθή σημασία του χρησμού επισκεπτόμενος πολιτικούς, ποιητάς, χειροτέχνας. Αποκαλύπτει ότι η ανθρώπινη σοφία είναι μηδαμινή: “Έν οίδα ότι ουδέν οίδα”.
Δεν εκπαιδεύει ανθρώπους επί χρήμασι και αποδεικνύοντας τους δοκισήσοφους ασόφους, δίδει παράδειγμα παιδείας στους επιχαίροντες νέους μαθητές του, προκαλώντας τους δημοκόπους και τους κόλακες.
Ο Σωκράτης επιβεβαιώνει την διδασκαλία του με ένα κακό δικανικό λόγο (ο προταθείς παρά του Λυσίου ήτο καλύτερος) και καθίσταται μάρτυς της ελευθερίας και της ηθικής τελειότητος. Εμπιστεύεται το δαιμόνιόν του. “Και τούτ’ έστιν ό εμέ αιρήσει, εάν περ αιρή ου Μέλητος ουδέ Άνυτος, αλλ’ η των πολλών διαβολή τε και φθόνος”. Αφιερώθη εις το κοινόν αγαθόν δίχως να αναμειχθεί εις τα κοινά διότι τον απέτρεπε το δαιμόνιόν του. Αποστολή του η ηθική μόρφωσις. Προ του τέλους, οι ικεσίες είναι γελοίες και ταπεινωτικές και γι’ αυτόν και για την πολιτεία. “Εί ουν δεί με κατά το δίκαιον της αξίας τιμάσθαι, τούτου τιμώμαι, εν πρυτανείω σιτήσεως”.
Ο θάνατος αν μεν λείπει δι αυτού πάσα αίσθησις δεν είναι κακόν, αν δε είναι μετοίκησις εις τόπον μακάρων είναι το ύψιστον αγαθόν. Αληθείς δικαστές είναι ο Μίνως, ο Ραδάμανθυς, ο Αιακός και συνδαιτημόνες ο Λίνος και ο Μουσαίος.
“Αλλά γαρ ήδη ώρα απιέναι, εμοί μεν αποθανουμένω, υμίν δε βιωσομένοις. Οπότεροι δε ημών έρχονται επί άμεινον πράγμα, άδηλον παντί πλην θεώ”.
Στον κορυφαίο διάλογο ΚΡΙΤΩΝ ή περί του πρακτέου ηθικός, ο Σωκράτης αποθεώνει την πατρίδα. “Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιότερον εστιν η πατρίς και σεμνότερον και αγιώτερον και μείζονι μοίρα και παρά θεοίς και παρ΄ανθρώποις τοις νούν έχουσι και σέβεσθαι δεί και μάλλον υπείκειν και θωπεύειν πατρίδα χαλεπαίνουσαν ή πατέρα και ή πείθειν ή ποιείν ά άν κελεύει”. Τούτο είναι το υπέρτατο ιδανικό, “αγωνίζεσθαι υπέρ πάτρης, τηρώντας τους νόμους αυτής”. Ο Πλάτων δεν είναι ως ο Ξενοφών, φωνογραφικός μαθητής του Σωκράτους. Έτσι στον Κρίτωνα μας δείχνει τον αιώνιο δρόμο. Η κατάληψη της Πόλεως μηδέποτε είναι κατάλυση της Πόλεως και είναι αεί κατίσχυση της Πόλεως. Ο κακός νόμος είναι καλύτερος από την κατάργησή του. Εντός της δημοκρατίας είμαστε νομοταγείς, αλλά ουχί νομιμόφρονες. Αγωνιζόμαστε να ανατρέψουμε την δημοκρατία αλλά τηρούντες τους κανόνες της.
Ο Σωκράτης, παραδομένος στο δαιμόνιό του, ζητεί να σιτίζεται στο πρυτανείο. Ο όχλος πλανάται περί το ορθόν. Άρα πρέπει να αγνοούμε την κρίση του, που είναι δόξα. Ο ειδήμων έναντι του αδαούς.
Πολίτευμα της οντολογίας είναι η πολιτεία, της σοφιστικής η δημοκρατία. Στην δημοκρατία όποιος ισχύει, υπερέχει. Στην Πολιτεία όποιος υπερέχει, ισχύει. “Ου το ζήν περί πλείστου ποιητέον αλλα το ευ ζήν”. Ο πολίτης είναι φιλόπολις, ο ιδιώτης αρνησίπολις, ο παρίας άπολις.
Η διδαχή του Κρίτωνος είναι προτιμητέα έναντι οιουδήποτε ευαγγελίου, χριστιανικού, δημοκρατικού ή ετέρου.
Και μόνον για τον Κρίτωνα, ο Πλάτων απαθανατίστηκε στον αιώνα.
Στον ΛΑΧΗ ή περί ανδρείας μαιευτικό, διαλέγονται οι στρατηγοί Λάχης και Νικίας. Η ανδρεία δεν είναι παρά μόριο της αρετής. Ό,τι πρέπει να κριθεί πρέπει να κριθεί δια της επιστήμης που κατέχει ο ειδήμων και ουχί δια της δόξης του πλήθους. “Επιστήμη γαρ οίμαι δεί κρίνεσθαι, αλλ’ ου πλήθει το μέλλον καλώς κριθήσεσθαι”.Η ανδρεία είναι καρτερία ψυχής, που χρειάζεται την φρόνηση. Το άφοβον δεν ταυτίζεται με το ανδρείον, διότι δέος είναι η προσδοκία ενός μέλλοντος κακού που όσο και αν αργεί φθάνει.
Στον ΧΑΡΜΙΔΗ ή περί σωφροσύνης πειραστικό, είναι η σωφροσύνη που θεωρείται μόριον της αρετής. Σωφροσύνη είναι ο χαλινός της επιθυμίας, εγκράτεια η αναγωγή της επιθυμίας στον λογισμό ώστε να την ηνιοχεί.
Ο ΕΥΘΥΦΡΩΝ ή περί οσίου πειραστικός, αναφέρεται στην μετατόπιση του πολίτη εντός της αθηναϊκής δημοκρατίας από τις καθολικές αξίες της θρησκείας και της πατρίδος προς το ιδιοτελές άτομο. Οσιότης είναι η μέθεξις των πατρίων στο θείον, αλλά στην Αθήνα οι φίλοι των πατρίων μεταξύ των οποίων ο Σωκράτης και ο Πλάτων είναι αντιδημοκράτες και λακωνίζοντες. Ο φιλολάκων Ξενοφών είναι εξόριστος εις Σικελία. Ο Ισοκράτης και ο Γοργίας είναι κήρυκες της πανελληνίου ενώσεως προ των Περσών. Η χρεωκοπία του αθηναϊκού πολιτεύματος ωθεί τους θιασώτες της δωρικής πολιτείας.
ΛΥΣΙΣ ή περί φιλίας μαιευτικός. Ο διάλογος διεξάγεται στην παλαίστρα και συνομιληταί είναι οι Ιπποθάλης, Κτήσσιπος, Μενέξενος και Λύσις. Τρία είναι τα γένη, το αγαθόν, το κακόν και εκείνο που γίνεται φίλον εκ περιστάσεως ήτοι αρνήσεως ενός εκ των δύο. Συγγένεια εκ φύσεως γεννά την φιλία. Ο Πλάτων ωστόσο δεν προκρίνει ούτε τον έρωτα ούτε την φιλία αλλά την Φιλαδέλεια, δηλαδή την ζέση που γεννά η ασπίδα του συντρόφου ως υπέρβαση του ζόφου.
Η ημιμάθεια χαρίζει αυτοπεποίθηση μόνο στον οιηματία και κούφο, τον κρονόληρο και εσχατόγηρο αγύρτη του πλήθους.
ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ή σοφισταί ενδεικτικός. Στον διάλογο συμμετέχουν οι σοφιστές Πρωταγόρας, Γοργίας, Προδικος, Ιππίας. Οι σοφιστές είναι γέννημα της δημοκρατίας και εμφανίζονται στην μεταπτωτική εποχή των ηττών όπου οι μεγάλες μεταφυσικές συνθέσεις ξεθωριάζουν. Ο Σωκράτης τους γελοιογραφεί αποκαλώντας ειρωνικά το έργο τους, έργο θαυμαστόν. Στην σοφιστική μέθοδο ο Πρωταγόρας ως σχετικιστής παραδέχεται διάκριση μεταξύ αρετής και διανοίας. Τα 5 μέρη της αρετής, φρόνηση, σωφρωσύνη, ανδρεία, δικαιοσύνη, οσιότητα ο σοφιστής τα διαφορίζει ενώ ο Σωκράτης τα ενοποιεί. Η εμπειρική αρετή των σοφιστών είναι ψευδής και μη διδακτή.
Στον διάλογο εκτυλίσσεται ο μύθος δημιουργίας Προμηθέως-Επιμηθέως. Επειδή οι άνθρωποι δεν είχον την πολιτική τέχνη ο Δίας στέλλει τον Ερμή με την αιδώ. “Διανοείται παιδευτήν είναι την αρετήν”. Ούτη διδάσκεται ή φύεται; Διδάσκεται δια της παιδείας; Σπουδαιόταστο μέρος της παιδείας κατά τον Πρόδικο είναι η κατανόηση των επών. Τι λέγοι ο ποιητής; Συνωνυμική η τέχνη του Προδίκου σε αντίθεση με τον Σωκράτη όπου “λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν”. Διότι, “ούτοι πάντες ζηλωταί και ερασταί και μαθηταί ήσαν της Λακεδαιμονίων παιδείας”. Αυτή είναι η διηνεκής απάντηση του Πλάτωνος σε όσους αποδίδουν έλλειψη παιδείας στους Λακεδαιμόνιους, που συμφωνεί με την έξαρση του Σιμωνίδη: Ανδρεία είναι η ορθή διάπλαση των ψυχών και όχι το θάρρος. Διδακτέον εστί την αρετήν επειδή είναι γνώσις
ΓΟΡΓΙΑΣ ή περί ρητορικής ανατρεπτικός. Διαδοχικοί συζητητές, Γοργίας-Πώλος-Καλλικλής.
Το ερώτημα περί της αρχής των όντων θεωρείται από τους σοφιστές άχρηστη φλυαρία, έναντι του οποίου προβάλλουν το ερώτημα περί του ανθρώπου. Αληθές είναι ό,τι συμφέρει το άτομον, αγαθόν, ό,τι το ωφελεί. Η σοφιστική ρητορική είναι σύμφυτη με το δημοκρατικό φρόνημα που συνέχει το ιδιοτελές άτομο του πλήθους. Ενώ για τον σοφιστή η ρητορική ως τέχνη της πειθούς είναι η ύπατη τέχνη, για τον Σωκράτη αληθείς τέχνες είναι η ιαματική, η πολιτική, η νομοθετική, η δικαιοσύνη. Ο σοφιστής προτείνει τέρψη αντί θεραπείας. Ο Πλάτων τις αντιπαραβάλλει προς την σοφιστική, την ρητορική, την κομμωτική και την οψοποιία. Η κομμωτική διδάσκει το επίπλαστον κάλλος και όχι το φυσικόν.
Γνώσις και πίστις, επιστήμη και γνώμη δεν ταυτίζονται. Ο μηδενός δεόμενος δεν είναι ευδαίμων αλλά νεκρός. Ο κολασμός και όχι η ακολασία καθιστά τους ανθρώπους βελτίωνας. “Προς το βέλτιστον ου προς το ήδιστον λέγω λόγους”. Διό και “μέγιστον κακόν να μη τιμωρείται τις ενώ αδικεί”.
Ο Σωκράτης κατεδικάσθη εις θάνατον λόγω του κατηγορητηρίου του προς την αθηναϊκή δημοκρατία που άγεται και φέρεται από τους κόλακες και τους σοφιστές. O Καλλικλής είναι η τυπική εικών της πωρωμένης και διεφθαρμένης πολιτικής. Ο Πλάτων εξαπολύει τους μύδρους του: “Πάλιν σε λέγειν μοι περί Κίμωνος. Ουκ εξωστράκισαν αυτόν ούτοι ους εθεράπευεν, ίνα αυτού δέκα ετών μη ακούσειαν της φωνής; Και Θεμιστοκλέα ταυτά ταύτα εποίησαν και φυγή προς εζημίωσαν; Μιλτιάδην δε τον εν Μαραθώνι εις το βάραθρον εμβαλείν εψηφίσαντο και ει μη δια τον πρύτανιν ενέπεσεν αν; Καίτοι ούτοι ει ήσαν άνδρες αγαθοί, ως συ φής ουκ άν ποτε ταύτα έπασχον”.
Ο Πλάτων δεν καταδικάζει την χορική ποίηση αλλά μόνον την διονυσιακή και τον αισθησιακό εκτροχιασμό του μαιναδισμού, που καθιστούν τους πολίτες έρμαια των παθών τους και έρμα της πόλεως. Αρχέτυπον το κάλλος. Αντίτυπον τα ωραία.
Ο εραστής είναι παιδαγωγός του ερωμένου αλλά μόνον εκτός δημοκρατίας. Εντός, είναι και διαφθορέας του. Ο Πλάτων στηλιτεύει τον ερωτικό εκφυλισμό, που είναι μια θλιβερή πραγματικότητα στην αθηναϊκή δημοκρατία. “Ο των κιναίδων βίος ούτος ου δεινός και αισχρός και άθλιος;” Ερωτά.
Και κλείνει δείχνοντας τον Καλλικλή με την ακροτελέυτια φράση.
“Καλλικλής ήδη τίνα βελτίω πεποίηκε των πολιτών; Έστι γαρ ουδενός αξιος ω Καλλίκλεις…”
ΚΡΑΤΥΛΟΣ ή περί ονομάτων ορθότητος, λογικός. Πρόσωπα του διαλόγου ο Κρατύλος και ο Ερμογένης. Αντίπαλος ο αισθησιοκρατικός Αντισθένης. Ο Κρατύλος είναι ηρακλειτικός φιλόσοφος σύγχρονος του Σωκράτους. Ο Σωκράτης, που δεν συμπαθεί τον Ηράκλειτο ανατρέχει σε ένα διάλογο περί ονομάτων και διατείνεται ότι “φύσει τα ονόματα είναι τοις πράγμασι” και όχι συνονθύλευμα φθόγγων αντικείμενο κοινής παραδοχής. Τα ονόματα είναι συνθηματικά γνωρίσματα και φανερώνουν πράγματα γι’ αυτούς που τα εννόησαν. “Τα ξυνθήματα είναι τα ονόματα και δηλούν τοις ξυνθεμένοις, προειδόσι δε τα πράγματα και είναι ταύτην ορθότητα ονόματος. Ός αν τα ονόματα ειδή είσεται και τα πράγματα”. Όποιος γνωρίζει τα ονόματα, γνωρίζει και τα πράγματα. “Μείζω τινά δύναμιν είναι ή ανθρωπείαν την θέμενην τα πρώτα ονόματα τοις πράγμασιν, ώστε αναγκαίον είναι αυτά ορθώς έχειν”.
Η γλώσσα είναι φύσει ή έθει; οπότε είναι υποκειμενική; Κατά την αυτών άρα φύσιν οι πράξεις πράττονται ου κατά την ημετέραν δόξαν. Το ίδιον και οι λέξεις της γλώσσης. Έτσι ο Πλάτων αντιτίθεται στον Πρωταγόρα που υποστηρίζει ότι “πάντων πραγμάτων μέτρον άνθρωπος”. Μέτρον των πραγμάτων και του ανθρώπου είναι η Φύσις.
Ιδού το κλειδί της γλώσσης. Θέω=τρέχω-θεός. Δαήμων (σοφός) δαίμων. Έρως – ήρως, εξ έρωτος γεννήθηκαν οι ήρωες. Σώμα σήμα, τάφος ψυχής. Ρέα ρέω, Κρόνος, κρουνός, αναβλύζω. Άρτεμις = αρτεμές, ακεραιότης. Αγαστώ + θόον = αγαθόν. Άρρεν = άνω ροή. Διαττάω και ηθέω= κοσκινίζω και διϋλίζω=Τηθύς . Αεί ίσχοντι τον ρούν = εμποδίζει την κίνηση του όντος= αισχρόν. Όνομα= ον ου μάσμα εστίν = φανερώνει το αποτέλεσμα της έρευνας. Καλόν είναι το καλούν= η διάνοια. Ον =ιόν. Ουκ όν = ουκ ιόν.
ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ή περί ανθρώπου φύσεως μαιευτικός. Μετά τον θάνατον του Περικλέους στον αθηναϊκό δημοκρατικό όχλο επεβλήθη ο Κλέων. Ικανός ρήτωρ αλλά εμπαθής και ιδιοτελής, που συναρπάζει τους κουφόνοες και τους κόλακες. Τότε προβάλλει ο Αλκιβιάδης, επικεφαλής των Ερμοκοπιδών. Ο Αλκιβιάδης δεσπόζει με το εράσμιον των τρόπων του και την αίγλη της καλλονής του, την φιληδονία, την φιλοδοξία και την κενοδοξία του κούφου νεανίου. Όμως ο κενόδοξος αυτός νέος κρύβει μια λαμπρή και τολμηρή διάνοια. Ασπάζετο τα ήθη του τόπου όπου έζη, λιτότατος εν Σπάρτη, ακόλαστος εν Μηδεία. Ο Αλκιβιάδης δεν γνωρίζει ότι δεν γνωρίζει εν τούτοις όμως συμβουλεύει τον δήμο. Η άγνοια είναι η αιτία των κακών και η αξιοκατηγόρητος αμάθεια. Όποιος φοβείται είναι δούλος. Δημιουργοί είναι οι εργαζόμενοι πράγματα δήμια, απευθυνόμενα εις τον δήμον. Εντός του μυωπάζοντος και άστατου δήμου, όπου κυριαρχεί η αίσχιστη αμάθεια, δηλαδή η άγνοια της αγνοίας, ο Σωκράτης επιχειρεί να καταστήσει τον Αλκιβιάδη κύριο των παθών του.
ΜΕΝΩΝ ή περί Αρετής πειραστικός. Η διδακτική επίδειξις του εμφύτου των εννοιών της γεωμετρίας αποτελεί τον πυρήνα του διαλόγου. Είδος είναι το αιώνιον πρότυπο.” Άτε ουν η ψυχή αθάνατός τε ούσα και πολλάκις γεγονυία και εωρακυία και τα ενθάδε και τα εν Άδου και πάντα χρήματα, ουκ έστιν ό,τι ου μεμάθηκεν.”
Τα αγάλματα του Δαιδάλου είναι τόσο ζωντανά ώστε πρέπει να δεθούν.
Ο Πλάτων καταγγέλλει την ψώρα των σοφιστών, τον καταπιεστικό φατριασμό της ολιγαρχίας και την δημαγωγική ασυδοσία και τον αλόγιστο αυθορμητισμό της δημοκρατίας. Η αρετή δεν είναι γνώσις αλλά άλλο είδος οδηγητρίας δυνάμεως. Η πολιτεία αντιτάσσεται στην ισότητα και θεμελιώνει ποιοτική διαφορά μεταξύ των ανθρώπων. Η πορεία της διανοίας είναι από την ορθή δόξα στην αληθή επιστήμη. Η αρετή δεν διδάσκεται.
Ο Μένων είναι παράδειγμα ωραίου νέου της ελληνικής παρακμής που ασχολείται με την φιλοσοφία λόγω μόδας, χωρίς να ενδιαφέρεται για τα ζωτικά ζητήματα.
ΕΥΘΥΔΗΜΟΣ ή εριστικός, ανατρεπτικός. Διακωμώδηση της εριστικής δεξιοτεχνίας των σοφιστών. Ευθύδημος και Διονυσόδωρος εριστικοί. Κρίτων, Κλεινίας, Κτήσιππος, μετοχή στην φιλοσοφία και την πολιτική “Έδοξε γαρ δή ημίν η πολιτική και η βασιλική τέχνη η αυτή είναι”..
ΜΕΝΕΞΕΝΟΣ ή επιτάφιος ηθικός. Είναι ο λόγος της Ασπασίας της Μιλησίας. Ο Επιτάφιος είναι εγκώμιον, παραίνεσις, παραμυθία. Ο Πλάτων δεικνύει πόσον έβλαπτε την συνείδηση του κόσμου η δημηγορική διαστροφή της αληθείας, προστατευομένη μάλιστα από το επίσημο κράτος. Ο επαινετικός λόγος, η ευαγορία διαιωνίζει τα ωραία έργα. “Ούκ αξιούμεν δούλοι ουδέ δεσπόται αλλήλων είναι”. Το δοκείν του πλήθους δεν συμπίπτει προς το είναι, όσον πεπαιδευμένο και αν είναι αυτό. “Ηγούμενοι προς μεν το ομόφυλον μέχρι νίκης δείν πολεμείν και μη δι’ οργήν ιδίαν πόλεως το κοινόν των Ελλήνων διολλύναι, προς δε τους βαρβάρους μέχρι διαφθοράς”. Ύμνος προς την φυλετική καθαρότητα των Ελλήνων και την ξενηλασία. “Φύσει μισοβάρβαρον δια το ειλικρινώς είναι Έλληνες και αμιγείς βαρβάρων….άλλοι πολλοί φύσει βάρβαροι όντες νόμω δε Έλληνες ου μιξοβάρβαροι οικούμεν, όθεν καθαρόν το μίσος εντέθηκε τη πόλει της αλλοτρίας φύσεως. ..ημίν δε εξόν ζήν μη καλώς, καλώς αιρούμεθα μάλλον τελευτάν, πριν υμάς τε και τους έπειτα εις ονείδη καταστήσαι και πριν τoυς ημετέρους πατέρας και παν το πρόσθεν γένος αισχύναι”. Ύμνος των Αθηνών από την Ασπασία. Η αποσιώπηση των Θερμοπυλών και η υποβάθμιση των Πλαταιών ελέγχεται ως ταπεινή μεροληψία της ρήτορος εναντίον της Λακεδαίμονος.
O ΦΑΙΔΡΟΣ ή περί καλού ηθικός είναι ένα από τα ανυπέρβλητα τεχνουργήματα της ανθρώπινης διανόησης. Διάλογος δύο προσώπων, όπου κατακρίνεται ο Λυσίας λόγω συμμετοχής του στην κατά Σωκράτους σκευωρία όπως επίσης και ο Αριστοφάνης. Αντίθετα ο Πλάτων εκδηλώνει την εκτίμησή του προς τον Ισοκράτη, ο οποίος υπεστήριζε την συνένωση όλων των Ελλήνων κατά των Περσών.
Το έργον όπως και η πόλις τονίζει ο Πλάτων είναι έμψυχον όν και πρέπει να ομοιάζει ως έχον μέλη. Το κάλλος έχει θεία καταγωγή και η ψυχή είναι αγέννητη και αθάνατη. Είναι ηνίοχος με δύο ίππους. Ηνίοχος λογιστικόν, καλός ίππος θυμός, ανδρεία, κακός κέλης, ορέξεις, πόθοι, επιθυμίες. Η ψυχή είναι άπτερος εις τον κάτω κόσμο, πίπτει στο κενόν και ενσωματώνεται δια χιλιάδας ετών στους ανθρώπους. Τα ωραία σώματα είναι αντανάκλαση της ενθυμήσεως. Ο έρως της σοφίας κάνει τις ψυχές να πτερούνται μετά θάνατον.
Διέγερσις, μέθη, έρως. Έρως, το μέγα μυστήριον της υπάρξεως. Ο πόθος της διαιώνισης σε άλλες ψυχές και σώματα είναι πόθος της αθανασίας που μεταβάλλεται εις αθανασίαν ψυχής. Η διαλεκτική είναι άμεσος επίδραση ψυχής σε άλλη ψυχή.
Προηγείται ο Λυσίου λόγος και έπεται ο πρώτος λόγος του Σωκράτους. “Ως λύκοι άρνας αγαπώσιν, ώς παίδα φιλούν ερασταί”. Έρως δαίμων και όχι θεός υιός του Πόρου και της Πενίας. Ο δεύτερος λόγος του Σωκράτους. “ Το γάρ αυτοκίνητον αθάνατον ”. Ο μύθος του πτερωτού άρματος. Η τελεία ψυχή είναι πτερωτή και πλανάται στον αιθέρα. Η άπτερος ψυχή παραπαίει και προσκολλάται στα γήινα. “Αθάνατον δε ούδ’ εξ ενός λόγου λελογισμένου”.
Η ουράνιος πομπή των ψυχών. Το πτέρωμα της ψυχής τρέφεται από το κάλλος και το αγαθόν. “Τω δ΄έπεται στρατιά θεών τε και δαιμόνων κατά ένδεκα μέρη κεκοσμημένη. Μένει γαρ Εστία εν θεών οίκω μόνη”.
Ζεύς είναι η σφαίρα των απλανών. Ο υπερουράνιος τόπος, οι μη θεϊκές ψυχές, η εσχατολογία. Η ουσία της ψυχής είναι θεατή μόνον από τον κυβερνήτην της τον νούν. Ο λειμώνας τρέφει τα πτερά της ψυχής. Οι Θεοί αποκαλούν τον έρωτα Πτέρωτα γιατί μπορεί να βγάζει πτερά. Πηγή ρεύματος του Διός προς τον Γανυμήδη. Νόμος Αδραστείας, πάσα ψυχή θεώμενη την ουσία μένει μακράν των παθημάτων. Ο Πλάτων είναι υπέρμαχος της μετεμψύχωσης.
Οι ανδραποδώδεις ηδονές είναι δούλοι της ανάγκης. Η Θεία μανία έχει τέσσερα μέρη. Μαντική Απόλλων, ιεροτελεστική Διόνυσος, ποιητική Μούσες, ερωτική Αφροδίτη.
“Θεύθ, τούτον δη πρώτον αριθμόν τε και λογισμόν ευρείν και γεωμετρίαν και αστρονομίαν και δη και γράμματα”.
ΦΑΙΔΩΝ ή περί ψυχής, ηθικός. Το ωραιότερον και εντελέστερον έργον του Πλάτωνος. Ο διάλογος λαμβάνει χώρα εις Φλειούντα Ήλιδος λίγο μετά τον θάνατο του Σωκράτους. Πρόσωπα είναι οι Φαίδων, Εχεκράτης, Σιμμίας και Κέβης. Ο Πλάτων θεμελιώνει τον μύθο της μετεμψυχώσεως. Η γνώσις είναι ανάμνησις. Οι ψυχές προ της γεννήσεως κατέχουν γνωστικήν δύναμιν. Οι ψυχές των φαύλων έλκονται εκ νέου στην ζωή. Η πίστις των ορφικών είναι αποκάλυψη της φαντασίας δια του Διονύσου. Ο Πλάτων εκήρυξε το δόγμα της προσωπικής αθανασίας της ψυχής. Η ψυχή αποπτερούται και καταπίπτει, αναφύονται δε τα πτερά της. Η Σωκρατική χαρμολύπη συναιρεί το λυπηρόν μετά του τερπνού. Ο Πλάτων είναι μελετητής του Φιλολάου από τον Κρότωνα. “Οίπερ άριστοί εισι των όντων επιστάται θεοί”. “Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου”. Ερχόμαστε εκ του θανάτου είς την ζωήν όπως βαίνομε από την ζωή προς τον θάνατον. “Ει γαρ εκ μεν των άλλων τα ζώντα γίγνοιτο τα δε ζώντα θνήσκοι τις μηχανή μη ουχί πάντα καταναλωθήναι εις το τεθνάναι”; Η ένωσις της ψυχής με το αμετάβλητο καλείται φρόνησις. Η ακάθαρτη ψυχή μετέχει του ορατoύ κόσμου ως φάσμα. Η ψυχή του ανοήτου υφαίνει δεσμά εν αντιθέσει προς την Πηνελόπη. “Ύτω γαρ αυτώ φύσει ισχυρόν είναι ώστε πολλάκις γιγνομένην ψυχήν αντέχειν”. Οι πυθαγόρειοι έλεγον την γήν σφαιροειδή. Τα πράγματα λαμβάνουν ύπαρξιν επειδή μετέχουν των ιδεών. Μηδέποτε το εναντίον είναι εναντίον εις εαυτό. “Επιόντος άρα θανάτου επί τον άνθρωπον το μεν θνητόν ως έοικεν αυτού αποθνήσκει το δ’ αθάνατον σών και αδιάφθορον οίχεται απιόν, υπεκχωρήσαν τω θανάτω”. Ο εκάστου δαίμων ωδηγεί προς τον θάνατον και μετά την κρίση άλλος δαίμων οδηγεί προς την νέα ζωή. Αλλόφρων υπό της υλοφροσύνης ωδηγείται στην νέα ζωή. Η γή ευρίσκεται εις το μέσον του κόσμου και είναι σφαιρική. Ο αήρ απέχει του ύδατος και ο αιθήρ του αέρος. Αχέρων, Πυριφλεγέθων, Στύγιος, Κωκυτός είναι οι τιμωροί ποταμοί. Ο Σωκράτης αποθνήσκει χριστιανικώς αποχωριζόμενος της νόσου του σώματος.
ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ ή περί επιστήμης πειραστικός. Στον διάλογο μετέχουν ο Θεαίτητος, ο Θεόδωρος εκ Κυρήνης γεωμέτρης,πυθαγορικός και ο Σωκράτης. Εκεί που οι αμύητοι βλέπουν αντικείμενα, οι μυημένοι βλέπουν κίνησιν και σχέσεις ήτοι αναλογίας. Η γνώσις είναι αίσθησις, δηλαδή παράστασις ή δόξα; Οι εντυπώσεις δεν εγγίζουν την πραγματικότητα αλλ’ είναι αφορμές της ψυχικής ενέργειας, δεν αποτελούν απλώς γνώση. Εντυπώσεις υπάρχουν και στα ζώα αλλά κρίσεις της ψυχής μόνον εις ανθρώπους. Γνώσις είναι η σύλληψις της ειδοποιού διαφοράς; Η διαλεκτική είναι δρόμος αυτοκαταστροφής αδυνατούσα να συλλάβει την ψυχικήν ενόρασιν του απολύτως αληθούς. Ο σιωπηλός χορός του δράματος της διαλεκτικής οδηγεί στην μαιευτική που επιβλέπει τον αληθή ή ψευδή τοκετόν της ψυχής.
Ο Πρωταγόρας αναγνωρίζει ως αληθή την γνώμην των πιστευόντων ότι ο ίδιος πλανάται. “Μήτε τον επιτυχόντα άνθρωπον μέτρον είναι μηδέ περί ενός ου αν μη μάθη”. Επί των μελλόντων να συμβούν αποφαίνεται βασίμως όχι πάς άνθρωπος-μέτρον αλλ’ ο ειδικός. Μέτρον είναι ο σοφώτερος. Ο Σωκράτης βάλλει εναντίον του Ηρακλείτου και του Παρμενίδου, ορίζοντας δύο μορφές κίνησης. Την μεταβολή και την μετακίνηση. Η ουσία είναι πλάκα από μαλακό κερί μέσα στις ψυχές μας. Αποτύπωμα είναι η εξ αισθήσεως εντύπωσις. Τύπος είναι η μήτρα στην ψυχή. Η αναγνώρισις συντελείται όταν η εντύπωσις-αποτύπωμα εφαρμόσει πλήρως στον τύπο-ανάμνηση. Τρίτος ορισμός, η γνώση είναι γνώμη ορθή μετά λόγου. Πρώτος λόγος η εικών της σκέψεως μέσα στην προφορική ομιλία. Ο δεύτερος, η πορεία από το ένα στοιχείο στο άλλο. Ούτε αίσθησις ούτε γνώμη ούτε λόγος προστιθέμενος στην γνώμη είναι η γνώσις.
ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ ή περί ιδεών, λογικός. “Έν ταυτόν τε πάν”. Η φαινόμενη φύσις των αισθήσεων είναι μη-όν. Οι ιδέες είναι η ουσία των πραγμάτων ως το κοινόν των γνώρισμα. Μόνος ο λόγος οδηγεί στην γνώση του εόντος, δια της αφαιρέεως των μη κοινών γνωρισμάτων. Ιδέες, οντότητες αεί ωσαύτως έχουσες, ύλη αιωνία μορφοποιήσιμος οντότης. Μορφές, μιμήματα ιδεών. Ενόρασις η συναισθηματική αναζήτηση της κεκρυμμένης αληθείας. Ανάμνησις ο προζωϊκός βίος της ψυχής. Ο Πλάτων προβαίνει στην εξέταση 4 ερωτημάτων. Εν ως Εν. Εν ως Ον. Εν προς Ον. Εν προς Πολλά και τούμπαλιν. Μη-Έν αντιστοίχως. Εάν δεν υπάρχει Έν απολύτως λαμβανόμενον, ουδέν υπάρχει. Οι ιδέες δεν είναι νοητές καθ’ εαυτές. Το Έν ούτε όλον είναι ούτε μέρη έχει. Δεν είναι περιέχον ή περιεχόμενον. Εάν είναι ίδιον με τον εαυτόν του δεν θα είναι έν με τον εαυτόν του και έτσι δεν θα είναι έν. Υπαρξη είναι η μέθεξη της ουσίας στο είναι. Το έν δεν μετέχει ουσίας και κατ’ ουδένα τρόπο υπάρχει. “ει το έστι του ενός όντος λέγεται και το έν του όντος ενός, έστι δε ου το αυτό ή τε ουσία και το έν”. “Τα μή έν του ενός μόρια έστιν; Ή καν ούτω μετείχε του ενός τα μη έν; Εάν έν είναι γεννάται και καταστρέφεται. Έστιν άρα ως έοικε το έν ουκ όν. Ει γαρ μη έσται μη όν, αλλά μη του είναι ανήσει προς το μη είναι ευθύς έσται ον”.
“Ουκούν ενείπερ τω τε όντι του μη είναι και τω μη όντι του είναι μέτεστι και τω ενί, επειδή ουκ έστι, του είναι ανάγκη μετείναι εις το μή είναι”. “Ουκούν το έν όν τε και ουκ όν εφάνη;” “Ειρήσθω τοίνυν τούτό τε και ότι, ως έοικεν, έν είτ’ έστιν είτε μη έστιν, αυτό τε και τάλλα και προς αυτά και προς άλληλα πάντα πάντως έστί τε και ουκ έστι και φαίνεταί τε και ου φαίνεται.”
Ο Πλάτων οδηγεί σε απορία.
ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ, όπου συνομιλητές είναι ο Θεόδωρος Κυρηνεύς, ο Θεαίτητος, ο Σωκράτης νεώτερος, και ένας ξένος Ελεάτης. Αναπτύσσεται ο μύθος των περιοδικών κύκλων. Ο κόσμος άλλοτε οδηγείται υπό θεού, άλλοτε εγκαταλείπεται υπ΄αυτού αναστρέφει φορά μέχρις ότου εξαντληθεί η θεία ώθηση. Πολιτεύματα είναι η μοναρχία (βασιλίδα-τυραννίδα), η ολιγαρχία (αριστοκρατία-ολιγαρχία) και η δημοκρατία. Το άριστον είναι να μη έχουν ισχύν οι νόμοι αλλά ο άριστος βασιλικός ανήρ. Την επιστήμη κατέχουν ολίγοι ή είς, όχι πάντως τα πλήθη. Βασιλεία, τυρανία, αριστοκρατία, ολιγαρχία, δημοκρατία, οχλοκρατία είναι η Πλατωνική εντροπία των πολιτευμάτων. Έβδομον κορυφαίον πολίτευμα η Πολιτεία, ο ακήρατος χρυσός. Έργον του βασιλικού υφαντού είναι η σύνθεση του ανδρείου στήμονα με το τρηφυλό υφάδι της σωφροσύνης. Συμπλοκή στήμονος και κρόκης. Ο πολιτικός ποιμήν, ο μύθος των θείων ποιμένων ο βασιλικός υφαντής. Ο πολιτικός και βασιλικός άνδρας ηνιοχεί την πόλη με την βούληση και το ευγενές αίμα του. Η τροπή του σύμπαντος είναι κατά τον μύθον των θείων ποιμένων (αβατάρ) επαναστατική τροπός της ιστορίας και όχι απλή τροπός της φοράς του ηλίου. Επιστροφή στην εμβρυώδη ζωήν. Οι βασιλείς δεν είναι άνθρωποι αλλά δαίμονες ήτοι θειότερον γένος. Παλινγγενεσία ψυχής. “και δη και το γήινον ήδη παν ανήλωτο γένος, πάσας εκάστης ψυχής τας γενέσεις αποδεδωκυίας, όσα ην εκάστη προσταχθέν, τοσαύτα εις γην σπέρματα πεσούσης, τότε δη του παντός ο μεν κυβερνήτης οίον πηδαλίων οίακος αφέμενος εις την αυτού περιωπήν απέστη τον δε δη κόσμον πάλιν ανέστρεφε ειμαρμένη τε και σύμφυτος επιθυμία”. Το δίδαγμα του μύθου. Ο βασιλεύς, ο πρώτος των εννέα αρχόντων ήτο και μέγας αρχιερεύς. Οι σοφιστές είναι οι πλάνητες και γόητες, αντίπαλοι του πολιτικού.
“Τρίτον δε σχήμα πολιτείας η του πλήθους αρχή, δημοκρατία τούνομα κληθείσα”. Ο αληθής άρχων κείται υπεράνω του νόμου διότι είναι ο μέγας νομοθέτης. Υπάρχουν νόμοι, επειδή δεν υπάρχει βασιλεύς. “Το δ΄άριστον ου τους νόμους εστίν ισχύειν, αλλ’ άνδρα τον μετά φρονήσεως βασιλικόν”. Φιλονικία είναι η φιλόδοξος άμιλλα. Η δύναμις της βασιλικής τέχνης είναι η πηγή του νόμου. “Ωσπερ ο της νεώς και ναυτών κυβερνήτης”. Ως αν κληρούμενος λαγχάνει. “Διό γέγονε πασών μεν νομίμων των πολιτειών ουσών τούτων χειρίστη, παρανόμων δε ουσών συμπασών βελτίστη και ακολάστων μεν πασών ουσών εν δημοκρατία νικά ζην , κοσμίων δε ουσών ήκιστα εν ταύτη βιωτέον, εν τη πρώτη δε πολύ πρώτον τε και άριστον, πλην της εβδόμης πασών γαρ εκείνην γε εκκριτέον, οίον θεόν εξ ανθρώπων, εκ των άλλων πολιτειών. Ωσπερ γαρ θεόν εν ανθρώποις εικός είναι των τοιούτων”.
Ανδρεία έναντι κοσμιότητος. Η ιδιοτελής κοσμιότης υπακούει στην ρήση “κάλλιον δούλος ή νεκρός”. Τρυφηλοί και άβουλοι, καθίστανται δούλοι. Φρόνιμον και ανδρείον γένος αναμειγνύονται.
ΤΙΜΑΙΟΣ ή περί φύσεως φυσικός. Μετέχουν ο Τίμαιος Λοκρός, φιλόσοφος και αστρονόμος, ο Κριτίας, ο Ερμοκράτης Συρακούσιος. Λόγος περί Δημιουργίας του Σύμπαντος.
Φύραμα είναι το συστατικό του σύμπαντος αποτελούμενο από ύδωρ-γή-αέρα-πύρ σε συγκεκριμένη αναλογία. Ταυτόν είναι το αμετάβλητον, θάττερον το μεταβλητόν. Η μείξις δημιουργεί τρίτην ουσία και το περιέχον τους είναι η ψυχή που ως τέταρτη ουσία είναι και θνητή και αθάνατος ήτοι και αμέριστος και μεριστή. Μια αριθμητική και μια αρμονική αναλογία πλάθει το σύμπαν. Η ψυχή μερίζεται σε 7 μέρη και 6 διαστήματα. Ο εξωτερικός κύκλος του ταυτού είναι η ογδοατική σφαίρα των απλανών. Ο εσωτερικός κύκλος του θαττέρου δημιουργεί 7 αλληλοπεριεχόμενες σφαίρες των πλανητών. Ημέρα = Γή , Μήνας=Σελήνη, Έτος =Ήλιος.
Η Πόλις είναι συμπαντική σταθερά. Οι φύλακες της Πόλεως δεν θα αναγνωρίζουν ιδιαίτερα τέκνα, όλα είναι τέκνα της Πόλεως και όλοι οι πολίτες είναι γονείς. “Ω Σόλων Σόλων Έλληνες αεί παίδες έστε γέρων δε Έλλην ουκ έστιν”.
Ο μύθος της Ατλαντίδος. Οι Άτλαντες εξουσίαζαν μέχρι και την Αίγυπτο. Ο Αριστοτέλης και οι χριστιανοί απορρίπτουν τον μύθο. “Άν πρέπει μάλιστα το τε μη πλασθέντα μύθον αλλ’ αληθινόν λόγον είναι πάμμεγά που. Τι το όν αεί γένεσιν δε ουκ έχον και τι το γιγνόμενον μεν αεί όν δε ουδέποτε. Ο, τι περ προς γένεσιν ουσία τούτο προς πίστιν αλήθεια. Αλλά είς όδε μονογενής ουρανός γεγονώς έστι τε και ετ’ έσται. Πέφυκεν αναλογία κάλλιστα αποτελείν”. 1,2,3,4,9,8,27. Σχέσεις πλανητών μονάδα Γής- Σελήνης. “Χρόνος δ’ ούν μετ’ ουρανού γέγονεν ίνα άμα γεννηθέντες άμα και λυθώσιν”. Έσπειρε ψυχές στην γή την σελήνη και τα άστρα. Οι αισθήσεις είναι ο ποτάμος του σώματος και κείνται ανάμεσα σε αυτό και την ψυχή. Το έξω φως συναντάται στο βλέμμα με το έσω πύρ. Ο γενήτωρ πατήρ ανευρίσκει ένα εκμαγείo-μήτρα όπου πλάθει το πρότυπό του τέκνο. Πνεύμα εκτυπο μορφής. Νούς- διδασκαλία-αλήθεια, Δόξα-πειθώς-γνώμη. Είναι –αιθήρ – γίγνεσθαι. Κανονικά πολύεδρα, 6-γή 4-πύρ, 8-αήρ, 20-ύδωρ, 12-αιθήρ, πεμπτουσία. Σκληρόν είναι ό,τι κάνει την σάρκα να υποχωρεί και μαλακόν το αντίστροφο. Κάθε συστατικό κατευθύνεται προς το συγγενικό του, το μέρος προς το όλον. Γλαυκόν =κυανούν +λευκόν. Το θείον σπέρμα του εγκεφάλου και του μυελού περικλείεται από οστά, νεύρα, σάρκα. Όσα οστά περιέβαλον πολύ μέρος ψυχής τα περιέλιξε με πολύ ολίγας σάρκας. Οι ανατομικές γνώσεις του Πλάτωνος και εκείθεν της ιαματικής εκπλήσσουν. Παγκόσμια συμπάθεια η γειτονία του σύμπαντος, κάθε είδος κατευθύνεται προς το συγγενές του. Η λύσις των τριγώνων του μυελού εκ κοπώσεως χαλαρώνει τις συνδέσεις και επιτρέπει εις την ψυχή να δραπετεύσει της αιχμαλωσίας της με ευχαρίστηση κατά το γήρας. Η μεγαλυτέρα νόσος είναι η αμάθεια. “Την μεγαλυτέραν νόσον αμαθίαν εναπεργάζονται”. Οι νόσοι είναι πυρώδεις, αερώδεις, υδατώδεις και γαιώδεις δύσκολα αντιπετωπιζόμενες. Οι ασθένειες γεννώνται με προκαθορισμένη διάρκεια. “Τρία τριχή ψυχής εν ημίν είδη κατώκισται”. “Προς δε την εν ουρανώ ξυγγένειαν από γής ημάς αίρεσιν ως όντας φυτόν ουκ έγγειον αλλά ουράνιον, ορθότατα λέγοντες. Εκείθεν γαρ, όθεν η πρώτη της ψυχής γένεσις εφώ, το θείον την κεφαλήν και ρίζαν ημών ανακρεμαννύν ορθοί παν το σώμα”.
Φυόμεθα εξ ουρανού κατά την κεφαλή και το σώμα είναι ορθόν. Τετράποδα και πολύποδα είναι τα ζώα που έλκονται προς την γήν. “Εικών του νοητού θεός αισθητός, μέγιστος και άριστος κάλλιστος τε και τελεώτατος γέγονεν, εις ουρανός όδε μονογενής ών”.
.ΚΡΙΤΙΑΣ ή Ατλαντικός. Μνημονεύει τον πόλεμο μεταξύ Ατλαντίδος και Αθηνών πριν 9000 έτη. Τίμαιος, Κριτίας, Σωκράτης, Ερμοκράτης οι μετέχοντες. Από ιερείς της Αιγύπτου προς Σόλωνα. έλκει την καταγωγή της η μυστική, χαμένη γνώση.
Κέκρωψ, Ερεχθεύς, Εριχθόνιος, Ποσειδών και Κλειτώ γεννούν τους Άτλαντες. Πρώτος ο Άτλας. (5 φορές διδυμοι). Περιγραφή της Ατλαντίδος. Η πλεονεξία κατέστρεψε τους Ατλάντειους στην σύγκρουση με τους Αρίους.
ΦΙΛΗΒΟΣ ή περί ηδονής, ηθικός. Λόγος περί του Αγαθού, ειδηικοί αριθμοί, οντολογικό και ηθικό πρόβλημα. Αγαθόν είναι η ανάμειξη ηδονής και φρόνησης. Οι ιδέες ως μονάδες είναι η μοναδολογία του γέροντος Πλάτωνος. Ο νούς κυβερνά το σύμπαν. Ηδονή-οδύνη παρέχει η τέχνη δια της κωμωδίας και της τραγωδίας. Η ηδονή κορέννυται όταν ικανοποιείται, άρα δεν είναι αγαθόν. Η καθαρότης της ηδονής είναι η μόνη αλήθεια αυτής. Η διάνοια και η ηδονή δεν είναι καθαυτά αγαθά γιατί τους λείπει η αυτάρκεια. Τα άμικτα είναι τα γνήσια και τα υπόλοιπα έπονται. ΄Ετσι αγαθόν και ηδονή έχουν διαφορετική φύση, διότι εν αντιθέσει προς την αρετή, η ηδονή περιορίζεται υπό του κόρου. Ιεράρχηση των επιστημών , διαλεκτική, μαθηματικαί επιστήμαι, τεχνολογία. Κάλλος, αλήθεια, συμμετρία.
Απέναντι στον Σωκράτη και τον Πρώταρχο, ο Φίληβος παρουσιάζεται ως ηδονόφιλος τις νέος και μάλλον ανύπαρκτο πρόσωπο.
Στον ΣΟΦΙΣΤΗ ή περί όντος, ο μέλιτι κεχρισμένος στόματι Πλάτων ολοκληρώνει την τετραλογία που εισήγαγε με τους Κρατύλο, Θεαίτητο, Πολιτικό. Ο διάλογος εκτυλίσσεται μεταξύ του Ξένου και του Θεαίτητου παρουσία του Σωκράτους και αποδομεί τον Παρμενίδη. Ο Ξένος είναι αποστάτης της ελεατικής σχολής. Ο Σοφιστής είναι η αναδόμηση της παρμενίδειας και εν γένει ελεατικής οντολογίας, οπως αυτή διασώθηκε και διαδόθηκε από την μεγαρική σχολή. Εδώ ο Πλάτων τολμά την μεγάλη υπέρβαση επαναθέτοντας το ερώτημα: Το μη ον δεν είναι; ή απορητέον, μήπως και είναι; “Το μη όν ουχ εκόντας ομολογείν είναί πως”. Το μη-ον συνάπτεται προς το ον. “Μη με οίον πατραλοίαν υπολάβης γίγνεσθαί τινα. Τον του πατρός Παρμενίδου λόγον αναγκαίον ημίν αμυνομένοις έσται βασανίζειν και βιάζεσθαι το τε μη όν ως έστι κατά τι και το όν αύ πάλιν ως ούκ έστι πη”, ομολογεί ο πατροκτόνος αποστάτης Ξένος. Η θέα του όντος είναι η αλήθεια. Ο Πλάτων δεν καταθέτει ένα σύστημα ιδεών αλλά ένα σύστημα ψυχών, αφού τα όντα εδρεύουν αποκλειστικά στην ψυχή. Το όν και το μη όν συμμετέχουν το ένα στο άλλο χωρίς να ταυτίζονται αλλά περιεχόμενα στο Έν ως λέγει ο Άριος Λόγος. Το ερώτημα προσλαμβάνει το ύψιστο διαμέτρημα: Όχι τι είναι τι, αλλά τι είναι το είναι.
“Λέγοντες άμφω και εκάτερον είναι; Τι το είναι τούτο υπολάβωμεν υμών; πότερον, τρίτον παρά τα δύο εκείνα και τρία το πάν αλλά μη δύο έτι καθ’ υμάς τιθώμεν; ου γαρ που τοίν γε δυοίν καλούντες θάτερον όν αμφότερα ομοίως είναι λέγετε. Σχεδόν γαρ άν αμφοτέρως έν, αλλ’ ού δύο είην. Εκ πάντων ίδωμεν ότι το όν του μη όντος ουδέν ευπορώτερον ειπείν ότι ποτ’ έστιν. Και μην έοικέ γε εν αυτοίς οίον γιγαντομαχία τις είναι δια την αμφισβήτησιν περί της ουσίας προς αλλήλους”. Ιδού, στη σκολιά ατραπό όπου αντιπαλαίουν το ον και το μη όν πυργώνεται η γιγαντομαχία περί της ουσίας.
Οι ομοιώσεις των ιδεών ανακινούν την παλαιά γνώση της ψυχής και δημιουργούν την ανάμνηση η οποία εξ αιτίας της προϋπαρξης της ψυχής ταυτίζεται με την γνώση. Ο έρως είναι ζήλος θεωρίας. Η πόλις είναι για τον άνθρωπο φυσική επιταγή επομένως ο, τι εμποδίζει την οικοδόμησή της είναι απορριπτέο. Ο τρόπος πρόσκτησης των αρετών η παιδεία, η καλλιέργεια των αξιών. Η διακονία των καθολικών αξιών περιορίζει την ατομικότητα. Ο Πλάτων εισηγείται τις αρχές της πατρίου πολιτείας.
“Και σώματι μεν ημάς γενέσει δι’ αισθήσεως κοινωνείν, δια λογισμού δε ψυχή προς την όντως ουσίαν, ήν αεί κατά ταυτά ωσαύτως έχειν φατέ, γένεσιν δε άλλοτε άλλως”.
Κατά την Ακαδημία το οντολογικό πρωτείο έχει το καθολικό που παράγει το μερικό και το ατομικό. Αντίθετα, ο Περίπατος με τις κατηγορίες του Αριστοτέλη ορίζει ως αλήθεια το επί μέρους αντικείμενο της εμπειρίας, οπότε οι καθολικές έννοιες φαντάζουν για τον μη μυημένο θνητό ως διανοητικά επινοήματα. Εκείθεν η επί χιλιετία διαμάχη Ρεαλισμού και Νομιναλισμού των ιδεών, που άνδρωσε και έθρεψε φιλοσοφικά τον χριστιανικό κόσμο, έως την ύστερη διαμάχη Πλήθωνος και Γεννάδιου Σχολάριου.
“Την μεν ψυχήν γιγνώσκειν την δε ουσίαν γιγνώσκεσθαι. Κίνησιν τε ίστασθαι και στάσιν κινείσθαι;” Τα μάτια της ψυχής δεν μπορούν να προσηλωθούν για πολλή ώρα στο θείο λόγω εκτυφλωτικής φωτεινότητος. Εντός του απειροστού η κίνηση είναι σε στάση. Εκτός του απείρου η στάση είναι σε κίνηση. Στάση της κίνησης είναι η στιγμή, κίνηση της στάσης η αιωνιότητα. Το μή όν είναι παρόν στα τέσσερα γένη, ταυτόν, θάτερον,στάση, κίνηση. Τα είδη για να είναι διαφορετικά μετέχουν της διαφοράς. Ο λόγος είναι όνομα και ρήμα. “Νύν δε γε τούτο μεν εφάνη μετέχον του όντος. Οτι δυσθήρευτον είναι το γένος”. “Ο γε τοιούτος, άν ποτε έλοι πόλιν…”
Στοχασμός είναι ο διάλογος της ψυχής με τον εαυτό της. Ο λόγος είναι η εκπνοή της ψυχής.
Κατά τον σοφιστή δεν υπάρχει ψεύδος, η αλήθεια είναι ζήτημα τεχνικής του λόγου. Αλλά ο Πλάτων αποδεικνύει ότι τούτο αποτελεί γνωσιολογική νοσηρότητα έναντι της γνωσιολογικής αγωγής. Αν το μή όν είναι παρόν αντίθετα με τον Παρμενίδη, τότε και το ψεύδος είναι παρόν αντίθετα με τον Αντισθένη. Η διαλεκτική είναι αντικειμενική πραγματικότητα αλλά δεν ταυτίζεται με τον κόσμο που είναι αρμονικός. Οι αισθήσεις αποκλείονται στην γνωσιολογική διαδικασία. Ο υλιστής είναι τυφλός στο φώς του θείου.
Ο Πλάτων επισκοπώντας τον κόσμο από το ύψος του όντος θέτει τις ακατάλυτες αρχές του Αρίου Λόγου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου